Οι κύκλοι ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας

Abstract

Η εργασία αυτή ασχολείται με τα κύματα οικονομικής ανάπτυξης στην ελληνική οικονομία και περιλαμβάνει εφτά ενότητες. Η δεύτερη ενότητα βασιζόμενη στον πρώτο μελετητή των κυμάτων ή κύκλων ανάπτυξης, τον Nikolai Kondratiev, κάνει μια ανάλυση και συσχέτιση της διεθνούς με την ελληνική οικονομία και αναφέρεται στις μελέτες του Mandel και του Spree. Ο Mandel υπήρξε πιο θεωρητικός και με μαρξίζουσα προσέγγιση, ενώ ο Spree - προς αντίδραση των μαρξιστών - υποβάθμισε το φαινόμενο των οικονομικών κύκλων σε μη κανονικές και διαφορετικής διάρκειας περιόδους ανάπτυξης που οφείλονται σε μη οικονομικά αίτια. Η Ελλάδα είχε ελλιπή στοιχεία για να διαπιστωθεί η κυκλικότητα της ανάπτυξης της, ωστόσο μπορεί να διατυπωθεί η άποψη ότι παρά τη ραγδαία ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισμού και τα μεγάλα χρονικά διαστήματα εντοπισμού των μεγάλων κύκλων του Kondratiev, διαπιστώνονται τα αίτια των μακρών κυμάτων και οι συνέπειες τους στην οικονομία. Η τρίτη ενότητα αναφέρεται στη θεσμική δομή και εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας, η οποία με καθυστέρηση λόγω της τουρκικής κατοχής, έκανε τη δική της αστική επανάσταση με τις πολιτικές και κοινωνικές ζυμώσεις ενός περίπου αιώνα και τις ήπιες ρήξεις, απαλλασσόμενη έτσι από τα απαρχαιωμένα φεουδαλικά κατάλοιπα. Στην έρπουσα αυτή αστική επανάσταση, που κόστισε στην Ελλάδα τη γρήγορη ανάπτυξη της, συνέβαλλε και η κρατική κωλυσιεργία. Η αρχή του θεσμικού μετασχηματισμού έγινε στην Ελλάδα με το σύνταγμα της Επιδαύρου του 1822 και ολοκληρώθηκε 100 χρόνια μετά με την αγροτική μεταρρύθμιση. Πολλοί αποδίδουν την κρατική αβουλία στις πολυδάπανες εδαφικές διεκδικήσεις. Η ενότητα ασχολείται και με την αδυναμία κεφαλαιακής συσσώρευσης, την καθυστερημένη εκβιομηχάνιση και την εσωτερική αγορά με τις δασμολογικές, φορολογικές, συγκοινωνιακές και άλλες ανεπάρκειες που είχε. Στην επόμενη ενότητα αναλύεται ο θεσμός του κράτους στο ελληνικό καπιταλιστικό σύστημα και ο ρόλος του στην ανάπτυξη της οικονομίας. Γίνεται μια περιοδολόγηση της ελληνικής καπιταλιστικής ανάπτυξης σε τέσσερις περιόδους: 1830 - 1880, 1880 - 1922, 1923 - 1960 και 1960 έως σήμερα με κριτήριο τις σχέσεις παραγωγής. Υπάρχει επίσης μια προσέγγιση στην παραδοσιακή και στην μαρξιστική θεώρηση για το κράτος και μια περιοδολόγηση του κοινωνικού σχηματισμού, καθώς και μια αναφορά σε δύο βασικές περιόδους της ελληνικής οικονομίας, με σημείο αναφοράς την πολύ σημαντική δεκαετία του 20 σε επίπεδο εθνικό, βιομηχανικό, γεωργικό και οικονομικό γενικότερα. Η πέμπτη ενότητα αναλύει διάφορους τομείς και κλάδους της ελληνικής οικονομίας με αριθμητικά στοιχεία και υπεισέρχεται σε ανάλυση: των εξωτερικών οικονομικών σχέσεων (οι εξαγωγές και οι εισαγωγές αποκαλύπτουν τη μειονεξία του ελληνικού παραγωγικού συστήματος), των επιδόσεων του αγροτικού τομέα με την, εκ των πραγμάτων, αύξηση του αγροτικού προϊόντος και της δημιουργίας παγίου κεφαλαίου, που και αυτό ανανεώνεται ακολουθώντας τις εξελίξεις. Στη συνέχεια παρατίθεται η προσπάθεια εκβιομηχάνισης και κεφαλαιακής συσσώρευσης το 19° αιώνα. Στην τελευταία ενότητα γίνεται ευρεία αναφορά των οικονομικών κρίσεων σ όλη τη διαδρομή του ελληνικού κράτους και ευρύτερα οι βραχυχρόνιες διακυμάνσεις της ελληνικής οικονομίας με το ρόλο του κράτους, του τραπεζικού συστήματος και τη τομή στην ανάπτυξη με τη σύμπλευση με την ενωμένη Ευρώπη. Αναλύονται οι κρίσεις παλαιού τύπου και προτείνονται τρεις απαραίτητες τροποποιήσεις για την εξαγωγή των σύγχρονων κρίσεων στην Ελλάδα. Η εργασία κλείνει με προτάσεις και συμπερασματικές παρατηρήσεις.