Εποχική διακύμανση λεπιδοπτέρων - εχθρών του αραβοσίτου σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας

Abstract

Το γενικό μέρος της εργασίας εμπεριέχει γενικά στοιχεία σχετικά με τη γεωγραφική εξάπλωση, μορφολογία, βιολογία, οικονομική σημασία και αντιμετώπιση των ειδών: Sesamia nonagrioides, Agrotis segetum, Agrotis ipsilon, Mythimna unipuncta, Heliolhis armigera και Ostrinia nubilalis, που ανήκουν στην τάξη των Λεπιδοπτέρων και αποτελούν τους σπουδαιότερους εχθρούς της καλλιέργειας του αραβοσίτου. Στο ειδικό μέρος παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την πενταετή παρακολούθηση των τελείων των έξι ειδών σε 15 περιοχές της Ελλάδας, (περιοχές της Βορειοανατολικής, Βόρειας, Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας), με φερομονικές παγίδες φύλου. Η παρακολούθηση των πληθυσμών των τελείων των έξι ειδών, πραγμαγματοποιήθηκε τα έτη 1986, 1987, 1988, 1989 και 1990 στα πλαίσια του προγράμματος Μελέτη των Λεπιδοπτέρων εχθρών του αραβοσίτου . Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται για πρώτη φορά τα συνολικά αποτελέσματα της πολυετούς προσπάθειας καταγραφής των συλλήψεων των εντόμων: S. nonagrioides, A. segetum, A. ipsilon, Μ. unipuncta, Η. armigera και Ο. nubilalis, σε δίκτυο φερομονικών παγίδων που είχε εγκατασταθεί σε όλη την Ελλάδα. Οι υψηλότεροι πληθυσμοί της S. nonagrioides εμφανίστηκαν στην Καβάλα, τις Σέρρες, τη Λάρισα και τη Βάρδα Ηλείας. Η εποχική εμφάνιση και η πυκνότητα των πληθυσμών του εντόμου φαίνεται ότι ακολουθούν ένα λίγο-πολύ παρόμοιο πρότυπο. Τα πρώτα ενήλικα εμφανίζονται από τις αρχές Μαρτίου έως τις αρχές Μαϊου για τις ήπιες και τις κρύες περιοχές αντίστοιχα. Το έντομο φαίνεται να ολοκληρώνει τρεις γενιές ετησίως. Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων γενεών (Απρίλιος σε Ιούλιο), ο πληθυσμός παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα και έπειτα ανέρχεται απότομα σε πολύ υψηλές τιμές από τα μέσα Αυγούστου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου με μία συνήθως δεύτερη μέγιστη τιμή να εμφανίζεται τον Οκτώβριο. Πολύ σπάνια ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις υψηλών επιπέδων πληθυσμών στην αρχή της εποχής παγίδευσης, όπως συνέβη στη δυτική Πελοπόννησο (Βάρδα) το 1988. Η A. segetum στη Νότια Ελλάδα φαίνεται ότι εμφανίζει σχεδόν πλήρη δραστηριότητα ενώ στη Βόρεια η δραστηριότητα της σταματά κατά τους μήνες Ιανουάριο-Φεβρουάριο. Η καμπύλη πτήσης του εντόμου εμφανίζει 3-4 μέγιστα, που φαίνεται να αντιστοιχούν σε αντίστοιχο αριθμό γενιών. Οι χαμηλότεροι αριθμοί των συλλήψεων για τα έτη που πραγματοποιήθηκε το πείραμα, παρατηρούνται στις Βαρδάτες Λαμίας, τον Έβρο και τις Σέρρες, και οι υψηλότεροι στην Καβάλα και τη Βάρδα Ηλείας. Η A. ipsilon στην καμπύλη πτήσης της, εμφανίζει δύο μέγιστα (Μάρτιος- Απρίλιος, Οκτώβριος) στη Νότια Ελλάδα, τρία (Μάρτιος-Απρίλιος, Ιούνιος-Ιούλιος, Αύγουστος-Σεπτέμβριος) στη Β. Α. και Β. Ελλάδα και περισσότερα στην Κεντρική. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί του εντόμου εμφανίζονται κατά την πρώτη πτήση από το Φεβρουάριο μέχρι τον Απρίλιο. Τα έτη με το χαμηλότερο και υψηλότερο αριθμό συλλήψεων του εντόμου, ήταν τα 1986 και 1987 αντίστοιχα. Η Μ. unipuncta όπως δείχνουν τα αποτελέσματα, εμφανίζει δραστηριότητα από το Μάιο μέχρι το Δεκέμβριο. Τον Οκτώβριο του 1989 παρατηρείται απότομη αύξηση των πληθυσμών του εντόμου στη Νότια Ελλάδα (Καλύβια Αγρίνιου, Βάρδα). Τα επίπεδα του πληθυσμού και ο αριθμός των πτήσεων διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, και γίνονται αφθονότερα στο βορρά. Η μελέτη της εποχικής διακύμανσης του Η. armigera, σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, έδειξε ότι τα πρώτα τέλεια του εντόμου εμφανίζονται το Μάιο, ενώ τα τελευταία συλλαμβάνονται κατά τον Οκτώβριο. Τα μέγιστα στην καμπύλη πτήσης του εντόμου εμφανίζονται από το Μάιο ως τον Οκτώβριο και διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και από χρονιά σε χρονιά. Σε αυτό το διάστημα φαίνεται να συμπληρώνονται 3- 4 γενιές. Από τα διαγράμματα του Η. armigera ακόμη φαίνεται ότι οι πληθυσμοί του εντόμου στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα, ενώ υψηλότεροι είναι οι πληθυσμοί του εντόμου σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας (Κρύα Βρύση). Το Ο. nubilalis στην Ελλάδα φαίνεται ότι συμπληρώνει 2 γενιές. Οι πρώτες συλλήψεις του εντόμου παρατηρούνται στα τέλη Μαίου-αρχές Ιουνίου και οι τελευταίες στα μέσα Σεπτέμβρη-μέσα Οκτώβρη. Οι αριθμοί των εντόμων που συλλήφθηκαν είναι πολύ χαμηλοί σε όλες τις περιοχές των συλλήψεων. Σε πολλές περιπτώσεις όμως από παλαιότερα στοιχεία, φαίνεται ότι οι προσβολές των φυτών ήταν υψηλές, αν και δεν έγιναν συλλήψεις εντόμων στις παγίδες. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι αριθμοί των τελείων που συλλήφθηκαν στις φερομονικές παγίδες δεν σχετίζονται με τα επίπεδα των πληθυσμών που εμφανίστηκαν στις περιοχές των συλλήψεων. Η εργασία αποτελεί τη μόνη στην Ελλάδα και συμβάλλει στην ανάπτυξη στρατηγικών αντιμετώπισης των εχθρών αυτών του αραβοσίτου.