Κατοικήσεις της πόλης - ερμηνείες ορίων : επεμβάσεις στην περιοχή Πλατείας Θεάτρου

Abstract

Η πλατεία Θεάτρου βρίσκεται στα όρια του εμπορικού τριγώνου των Αθηνών κοντά στο Δημαρχείο. Από τις αρχές του αιώνα, η ευρύτερη περιοχή αποτελούσε κέντρο εμπορικών συναλλαγών, συγκεντρώνοντας μεγάλο αριθμό βιοτεχνιών, αποθηκών χονδρεμπορίου και δημόσιων υπηρεσιών. Συγχρόνως λειτουργούσε σαν σημείο αναφοράς και συγκέντρωσης εσωτερικών μεταναστών από διάφορες περιοχές της χώρας. Σήμερα διατηρεί τον εμπορικό της χαρακτήρα με μεγάλο, όμως, μέρος του εμπορίου να έχει περάσει στα χέρια οικονομικών μεταναστών από την Ασία και την Αφρική. Ο σύνθετος χαρακτήρας της περιοχής, σε συνδυασμό με την πολυπολιτισμικότητα της, ήταν ο κύριος λόγος για την επιλογή της σαν θέμα της διπλωματικής μας εργασίας. Η μεθοδική ανάλυση της περιοχής ( μέσα από καθημερινή παρακολούθηση, συνεντεύξεις περίοικων, επί τόπου αποτύπωση χωρικών παραμέτρων , λήψη φωτογραφικού και κινηματογραφικού υλικού κλπ) επέτρεψε την καλύτερη κατανόηση της πριν το σχεδίασμά και καθόρισε τους κύριους άξονες των προτάσεών μας. Η συγκεκριμένη περιοχή είναι ένα αμάλγαμα ετερόκλητων χρήσεων - εμπόριο, κατοικία, υπηρεσίες επικοινωνίας, θρησκείας και άλλων. Οι διαφορετικές φυλετικές και κοινωνικές ομάδες, στις οποίες απευθύνονται, δημιουργούν ένα δίκτυο κινήσεων και δραστηριοτήτων τυπικό των σύγχρονων μητροπόλεων. Σε αυτό ακριβώς το δίκτυο σχέσεων εστιάζει η σχεδιαστική πρόταση και όχι στις συγκεκριμένες εθνικές ταυτότητες των χρηστών - μεταναστών (Κινέζοι, Πακιστανοί, Αιθίοπες, ʼραβες, Ινδοί) που είναι πιθανό να αλλάξουν στην πορεία του χρόνου. Η πιο αξιοσημείωτη παρατήρηση της ανάλυσής μας έχει να κάνει με την αλληλοδιείσδυση δημόσιων και ιδιωτικών χώρων. Δραστηριότητες που θεωρούνται ιδιωτικές γίνονται σε δημόσιους χώρους (πχ, άνθρωποι που προετοιμάζουν το φαγητό τους και τρώνε στα πεζοδρόμια) ενώ πιο δημόσιες μετακινούνται σε ορόφους στο εσωτερικό των κτιρίων (πχ μια ομάδα Πακιστανών που παρακολουθούν cricket σε μια στοά πολυκατοικίας). Παρατηρήσαμε χώρους στους οποίους κάποιος δεν βρίσκεται ούτε «μέσα» ούτε «έξω». Αυτό το είδος των «ενδιάμεσων χώρων» προκαλούν τον επισκέπτη να σταθεί και να εκτεθεί σε απρόβλεπτες συναντήσεις. Τα όρια αυτών των χώρων συγχέονται. Επίσης, αξίζει να τονίσει κανείς πως αν και η περιοχή είναι εμπορική, δεν σχετίζεται με τις σύγχρονες έννοιες του shopping . Η ανταλλαγή αγαθών ανάμεσα στους ανθρώπους είναι αυθόρμητη και βασισμένη σε πραγματικές ανάγκες. Δημιουργείται ένα νέο δίκτυο ανταλλαγής σημάτων και συμβόλων στο οποίο η επικοινωνία έχει κυρίαρχο ρόλο. Είναι αλήθεια πως οι συλλογικές δραστηριότητες που συμβαίνουν στο δημόσιο χώρο συνδέονται με την χρήση του βλέμματος. Όμως ο δημόσιος χώρος δεν θα έπρεπε να υπόκειται τόσο στους νόμους του βλέμματος όσο της επικοινωνίας. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, διαμορφώσαμε μία σχεδιαστική πρόταση αποτελούμενη από συγκεκριμένες τοπικές επεμβάσεις. Οι επεμβάσεις αυτές χαρακτηρίζονται από διαφορετικά επίπεδα ιδιωτικότητας και προσαρμοστικότητας σε μεταβαλλόμενες ανάγκες. Συγκεκριμένα η πρότασή περιλαμβάνει τις ακόλουθες επεμβάσεις: 1. κατοικία: ένα κτίριο διαμερισμάτων για προσωρινή κατοίκηση κατασκευασμένο στο δώμα προϋπάρχοντος χτίσματος. (ιδιωτικό, σχετικά δύσκολη πρόσβαση, μέτρια ευελιξία) 2. εμπόριο: ένας υπαίθριος χώρος ανταλλαγής (χαλιών, υφασμάτων κλπ) στο δώμα προϋπάρχοντος κτίσματος. (δημόσιο, δύσκολη πρόσβαση, μεγάλη ευελιξία) 3. αναψυχή: ένας κήπος (με δέντρα και τρεχούμενο νερό) και δίπλα του ένας μικρός χώρος εκθέσεων. Ο κήπος αντικαθιστά ένα παλιό ισόγειο κτίριο, ενώ ο χώρος εκθέσεων καταλαμβάνει τμήμα του ισογείου ενός προϋπάρχοντος κτιρίου. (δημόσιο, άμεση πρόσβαση, μικρή ευελιξία) 4. επικοινωνία: μια ομάδα υπηρεσιών (ταχυδρομείο, τηλέφωνα, πρόσβαση στο διαδίκτυο, καφέ, σχολή ξένων γλωσσών, τηλεοράσεις με δορυφορική σύνδεση και άλλα) τοποθετημένο στο εγκαταλειμμένο εσωτερικό οικοδομικού τετραγώνου. (δημόσιο, μέτρια δυσκολία πρόσβασης, μικρή ευελιξία) Οι προτάσεις αυτές βασίζονται στις χωρικές ποιότητες και την εσωτερική λογική της περιοχής όπως διαμορφώνονται από τις συνήθειες και τις πρακτικές των κατοίκων της, επίσης αξιοποιούν τον προϋπάρχοντα ιστό της περιοχής. Ο σχεδιασμός δεν ακολουθεί αυστηρά κάποια συγκεκριμένη μορφολογία ή αισθητική. Η μορφή προκύπτει πάντα από την χρήση και προσαρμόζεται στις δυνατότητες του περιβάλλοντος χώρου. Τέλος τα όρια ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό δεν καταργούνται αλλά προσδιορίζονται και ερμηνεύονται εκ νέου.