Η επίδραση των ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στις γλωσσικές - νοητικές ικανότητες μαθητών της Γ' τάξης του Δημοτικού σχολείου

Abstract

Τις τελευταίες δεκαετίες η εδραίωση του κλάδου της γνωστικής ψυχολογίας σηματοδότησε την απαρχή της γέννησης ενός έντονου ενδιαφέροντος εκπαιδευτικών και ψυχολόγων για τη διερεύνηση του φαινομένου της μάθησης και των παραγόντων που την επηρεάζουν. Εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι επικέντρωσαν την προσοχή τους, μεταξύ άλλων, σε θέματα που αφορούν στην ανάπτυξη των νοητικών και γλωσσικών ικανοτήτων του ατόμου. Στα πλαίσια αυτά ασχολήθηκαν και με την διερεύνηση των κυριότερων παραγόντων (ατομικών-περιβαλλοντικών), οι οποίοι επηρεάζουν την ανάπτυξη των παραπάνω ικανοτήτων. Βασικός σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνήσει αν οι νοητικές και γλωσσικές-αναγνωστικές ικανότητες παιδιών ηλικίας 8,4-9,3 ετών επηρεάζονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι η σειρά γέννησης, το μέγεθος της οικογένειας, το επάγγελμα, η μόρφωση των γονιών και ατομικούς παράγοντες, όπως είναι το φύλο, η χρονολογική ηλικία. Επιμέρους στόχοι ήταν: α) η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ διαφόρων επιμέρους δεικτών αναγνωστικής ικανότητας (αποκωδικοποίηση, κατανόηση), γλωσσικής ικανότητας (διάκριση και σύνθεση γραφημάτων και φθόγγων, ολοκλήρωση λέξεων και προτάσεων) και νοητικής ικανότητας (λεξιλόγιο, γλωσσικές αναλογίες και test Raven), και β) η διερεύνηση διαφορών στις επιδόσεις μεταξύ αγοριών και κοριτσιών και μεταξύ χρονολογικών ομάδων σε δέκα (10) δοκιμασίες γλωσσικού-αναγνωστικού και νοητικού περιεχομένου Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δύο (2) δημόσια Δημοτικά σχολεία της πόλης του Βόλου, αντιπροσωπευτικά του χαμηλού και μέσου κοινωνικού-οικονομικού επιπέδου, αντίστοιχα. Το δείγμα αποτέλεσαν 43 μαθητές/-τριες της Γ' τάξης των δύο (2) παραπάνω σχολείων. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές της έρευνας ήταν η σειρά γέννησης, το μέγεθος της οικογένειας, το επάγγελμα και η μόρφωση των γονιών (περιβαλλοντικοί παράγοντες), το φύλο και η χρονολογική ηλικία των υποκειμένων (ατομικοί παράγοντες). Οι εξαρτημένες μεταβλητές ήταν δέκα (10) γλωσσικού-αναγνωστικού και νοητικού περιεχομένου διαδικασίες, οι οποίες αξιολογούν αντίστοιχα γλωσσικές-αναγνωστικές και νοητικές ικανότητες. Οι δέκα (10) δοκιμασίες ήταν οι ακόλουθες: τεστ λεξιλογίου, τεστ έγχρωμων προοδευτικών μητρών του Raven, τεστ αναγνωστικής ακρίβειας, τεστ ανίχνευσης της αναγνωστικής ικανότητας της Τάφα και οι δοκιμασίες των γλωσσικών αναλογιών, της ολοκλήρωσης προτάσεων, της ολοκλήρωσης λέξεων, της σύνθεσης φθόγγων, της διάκρισης γραφημάτων και της διάκρισης φθόγγων του Αθηνά τεστ. Από την στατιστική ανάλυση των δεδομένων βρέθηκε ότι: α) οι ανεξάρτητες μεταβλητές μπορούν να προβλέψουν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό μόνο τις επιδόσεις των παιδιών στις δοκιμασίες «ολοκλήρωση προτάσεων» και «λεξιλόγιο» και β) η ικανότητα αποκωδικοποίησης των λέξεων έχει στατιστικά σημαντική συνάφεια με την ικανότητα γραφοφωνολογικής ενημερότητας και κατανόησης του γραπτού λόγου, ενώ δε φαίνεται να υπάρχει σχέση στατιστικής σημαντικότητας μεταξύ της ικανότητας της αποκωδικοποίησης και της νοητικής ικανότητας. Αντίθετα, στατιστικά σημαντική συνάφεια εμφανίζεται μεταξύ αναγνωστικής κατανόησης και νοητικής ικανότητας του παιδιού. ʼλλα ευρήματα έδειξαν ότι στατιστικά σημαντική διαφορά στις επιδόσεις των δύο (2) φύλων υπάρχει μόνο στην «ολοκλήρωση προτάσεων» υπέρ των αγοριών.