Εκπαίδευση και συμβολικός έλεγχος : διαφοροποιήσεις στην κατανομή της εργασίας στην Ελλάδα, την τελευταία τριακονταετία (1971 - 2001)

Abstract

Κατά την τριακονταετία 1971 - 2001, σημειώνονται στην Ελλάδα σημαντικές μεταβολές, που συνδέονται με την εξέλιξη του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας, καθώς και με την εκπαίδευση και τις σχέσεις της με την κοινωνική κατανομή της εργασίας. Η διατριβή στηρίζεται στο κεντρικό θεωρητικό πλαίσιο του Bernstein, για το ρόλο και τα χαρακτηριστικά του πεδίου του συμβολικού ελέγχου, των υπηρεσιών και των στελεχών του, κατά την περίοδο αυτή και χρησιμοποιεί, ως βασικά εργαλεία διερεύνησης, τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος (ΕΣΥΕ), τα οποία αφορούν τις απογραφές πληθυσμού των ετών 1971, 1981, 1991 και 2001. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η ανίχνευση των μεταβολών, που συντελούνται στον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας στη χώρα μας, κατά το χρονικό μεταίχμιο απ’ τον 20ο στον 21ο αιώνα, δίνοντας έμφαση στο πεδίο του συμβολικού ελέγχου. Τα αποτελέσματα της θεωρητικής και ερευνητικής επεξεργασίας της διατριβής, κατατείνουν στην επαλήθευση της κεντρικής της υπόθεσης, σύμφωνα με την οποία, τα τελευταία ιδίως χρόνια του 20ου αιώνα, κάνει την εμφάνισή της μια ισχυρή τάση ποσοτικής αύξησης του αριθμού του οικονομικά ενεργού πληθυσμού που ασκεί επαγγέλματα, τα οποία χειρίζονται πόρους λόγου (επαγγέλματα του συμβολικού ελέγχου), σε σχέση με τα επαγγέλματα, τα οποία χειρίζονται φυσικούς πόρους (επαγγέλματα της παραγωγής). Αυτή η ποσοτική αύξηση του πεδίου του συμβολικού ελέγχου, συνδέεται με ανοδικές τάσεις εκπαιδευτικής κινητικότητας, κυρίως όσον αφορά τα επαγγέλματα που συνδέονται με τον αναπαραγωγικό ρόλο της εκπαίδευσης. Αναδεικνύεται έτσι, ο καθοριστικός ρόλος που ασκεί (θα ασκήσει ακόμη περισσότερο στο άμεσο μέλλον) η εκπαίδευση, ως μέσο μεταβίβασης της κυρίαρχης ιδεολογίας και διαμόρφωσης των συνειδήσεων. Οι ανοδικές τάσεις εκπαιδευτικής κινητικότητας των συγκεκριμένων επαγγελματικών κατηγοριών του συμβολικού ελέγχου, προμηνύουν μια νέα τάση περαιτέρω ενίσχυσης της δύναμης, που αναμένεται να αποκτήσει η γνώση, ως ρυθμιστικός παράγοντας των κοινωνικών σχέσεων στον 21ο αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαίο να ενταθούν οι πρωτοβουλίες σε κοινωνικό, πολιτικό και θεσμικό επίπεδο, οι οποίες θα κατατείνουν σε ένα νέο προσανατολισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ως χώρου γνώσης, επιστημονικής έρευνας, ανθρωπιστικής παιδείας και πολιτισμού.