Γεωγραφία και οικονομική ολοκλήρωση

Abstract

Το θέμα του διδακτορικού αναφέρεται στον καθοριστικό ρόλο των ιστορικών και γεωγραφικών παραγόντων, σε σχέση με τις διαφοροποιημένες μορφές ενσωμάτωσης και ολοκλήρωσης των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου (Ελλάδας, Ισπανίας και Πορτογαλίας) στο ευρύτερο ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον. Έχοντας, ως αναφορά τις ιστορικές μελέτες των Braudel (1976) και Wallerstein (1974), στη βάση των οποίων, οι γεωγραφικοί και οι ιστορικοί παράγοντες διαμορφώνουν άνισους όρους ολοκλήρωσης των επιμέρους υποσυστημάτων και χωρών, θα επιχειρήσουμε να τεκμηριώσουμε και εμπειρικά τις διαφοροποιητικές επιδράσεις των εν λόγω δομικών παραγόντων στη διαδικασία ενσωμάτωσης των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου στον ευρύτερο πανευρωπαϊκό γεω-οικονομικό χώρο. Στο βαθμό που οι άνισοι όροι ενσωμάτωσης αντανακλώνται στα διαφοροποιημένα είδη εξειδίκευσης και ανταλλαγών, κατ’ επέκταση και στους διαφοροποιημένους όρους της αναπτυξιακής διαδικασίας, οι εν λόγω ιστορικές μελέτες φαίνεται να επιβεβαιώνονται τόσο από το στρουκτουραλιστικό και νεομαρξιστικό παράδειγμα, όσο και από τις θεωρίες της ενδογενούς ανάπτυξης, των εξελικτικών οικονομικών και της νέας οικονομικής γεωγραφίας. Πράγματι, παρά τη διαφορετικότητα των προσεγγίσεων, σε σχέση με τους όρους και τις προϋποθέσεις της ανάπτυξης, τα συγκεκριμένα παραδείγματα φαίνεται να συγκλίνουν τόσο ως προς τη δυνατότητα της ασύμμετρης, χωρικά, ανάπτυξης, όσο και ως προς την υπό συνθήκη δυνατότητα σύγκλισης. Εκτός από τους γεωγραφικούς και ιστορικούς παράγοντες, στην περίπτωσή μας, φαίνεται να υπάρχει και ένας επιπρόσθετος παράγοντας που επηρεάζει, αρνητικά, τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας και αυτός είναι ο κατακερματισμός των περιφερειακών υποσυστημάτων της Βαλκανικής και του Μεσογειακού Νότου. Με αυτήν την έννοια, η ελλείπουσα αποκατάσταση της συνεκτικότητας των ευρωπαϊκών περιφερειακών υποσυστημάτων, κατά το πρότυπο των υποσυστημάτων της ημιπεριφέρειας ή/ και των ισχυρών ευρωπαϊκών κέντρων, θα μπορούσε να ενισχύσει τα παραγωγικά συστήματα της περιοχής, επηρεάζοντας τον τρόπο κατανομής των παραγωγικών δραστηριοτήτων στον ευρύτερο ευρωπαϊκό γεω-οικονομικό χώρο, εις όφελος και της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Βαλκάνια και Μεσογειακού Νότου), κατ’ επέκταση και της Ελλάδας. Η εμπέδωση των σχέσεων Νότου-Νότου θα μπορούσε να ενισχύσει την ολοκλήρωση των περιφερειακών υποσυστημάτων δημιουργώντας ταυτόχρονα προϋποθέσεις συλλογικής βελτίωσης των σχέσεων Βορρά-Νότου. Το γεγονός ότι τα αποδιαρθρωμένα περιφερειακά ευρωπαϊκά υποσυστήματα εξακολουθούν να παράγουν προϊόντα παραδοσιακά, στηρίζοντας την ανταγωνιστικότητά τους στο χαμηλό κόστος εργασίας, με κανένα τρόπο δεν μπορεί διασφαλίσει, μακροπρόθεσμα, την πραγματική σύγκλιση με τις ευρωπαϊκές χώρες. Η επικέντρωση του ενδιαφέροντος στο εξωτερικό εμπόριο, ανά κατηγορία προϊόντος, γεωγραφικό σύνολο και υποσύστημα, θα αναδείξει, με τον καλύτερο τρόπο, τη διαφοροποιητική επίδραση των γεωγραφικών και ιστορικών παραγόντων, στο μέγεθος, στη διάρθρωση και στο είδος των εμπορικών ανταλλαγών των χωρών της Ιβηρικής και της Ελλάδας, παράγοντες που, τελικά, επηρεάζουν και τη δυναμική της σύγκλισης, δομών και εισοδημάτων.