Η αξία των αγροοικοσυστημάτων για τη βιοποικιλότητα εκτός καλλιεργητικής περιόδου: συγκριτική αξιολόγηση καλλιεργειών της περιοχής Ελασσόνας

Abstract

Η αφθονία και η ποικιλότητα των επιφανειακών εδαφικών σπόρων εξυπηρετεί πρώτιστα την επιβίωση του είδους (φυτού), αλλά επιπρόσθετα και τη βιοποικιλότητα των αγροοικοσυστημάτων. Στην παρούσα εργασία μελετάται η επιφανειακή εδαφική τράπεζα σπόρων σε τέσσερις τύπους αγροοικοσυστημάτων, ήτοι: αγροί με σιτηρά, καλαμπόκι, τριφύλλι, καθώς και οργωμένοι αγροί. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν η ποιοτική και ποσοτική καταγραφή της υπέργειας χλωρίδας και των εδαφικών σπόρων του κάμπου της Δολίχης Ελασσόνας, ώστε να χαρακτηριστεί το εν δυνάμει πλουσιότερο διατροφικό ενδιαίτημα για τη διαχείμαση της αγροτικής ορνιθοπανίδας. Το πείραμα έλαβε χώρα στον κάμπο της Δολίχης τη χρονική περίοδο 2006- 2007 και περιλαμβάνει τόσο μετρήσεις πεδίου, όσο και εργαστηριακές μετρήσεις. Οι μετρήσεις πεδίου μπορεί να διακριθούν σε χειμερινές και εαρινές. Οι πρώτες πραγματοποιήθηκαν το φθινόπωρο του 2006 και περιλάμβαναν τόσο την καταγραφή της φυτοκάλυψης εντός κάθε αγροτεμαχίου, όσο και τη δειγματοληψία εδαφικών δειγμάτων. Η επιλογή των δειγματοληπτικών αγροτεμαχίων πραγματοποιήθηκε με τυχαίο τρόπο και αντιπροσώπευε τα κύρια καλλιεργούμενα είδη της περιοχής. Συνολικά, σε 36 αγροτεμάχια, από τα οποία έγινε χρήση 21 αγροτεμαχίων για δειγματοληψία εδαφικών πυρήνων, εξετάστηκαν: ο συνολικός αριθμός αυτοφυών και διατροφικών για τα πουλιά φυτικών ειδών, το ποσοστό επί τις εκατό (%) φυτοκάλυψης από αυτοφυή και διατροφικά είδη, καθώς και ο δείκτης φυσιογνωμίας, η περίμετρος, η έκταση του αγρού. Αντίθετα, οι εαρινές μετρήσεις, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο του 2007, περιλάμβαναν μόνο τη δειγματοληψία εδαφικών πυρήνων και εξετάστηκαν συνολικά 12 αγροτεμάχια. Εκτός όμως από τις μετρήσεις πεδίου έλαβαν χώρα και εργαστηριακές μετρήσεις ήτοι: προετοιμασία, ανίχνευση, απομόνωση και τελικά ταυτοποίηση των επιφανειακών εδαφικών σπόρων. Τα αποτελέσματα έδειξαν υψηλή φυτική ποικιλότητα, καθώς και ποικιλότητα εδαφικών σπόρων σε όλα τα ενδιαιτήματα. Τα ενδιαιτήματα διαφοροποιούνται ως προς την ποικιλότητα αλλά και την αφθονία των εδαφικών σπόρων. Το ενδιαίτημα των σιτηρών είχε την υψηλότερη τιμή φυτοκάλυψης, καθώς και την υψηλότερη αφθονία εδαφικών σπόρων ανά m2, γεγονός που το καθισιά το πλουσιότερο διατροφικό ενδιαίτημα για τη διαχείμαση της αγροτικής ορνιθοπανίδας. Η εδαφική τράπεζα σπόρων κυριαρχούνταν από ένα σχετικά λιγοστό αριθμό ειδών, τα οποία αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 50% του συνολικού αριθμού εδαφικών σπόρων. Τα είδη αυτά ήταν: Chenopodium album, Polygonum aviculare καθώς και Amaranthus retroflexus. Οι τιμές της φυτικής ποικιλότητας και τις αφθονίας των εδαφικών σπόρων πιθανότατα είναι ενδεικτικές του τρόπου διαχείρισης του κάθε ενδιαιτήματος και του βαθμού επίδρασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε αυτά. Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει ότι η παρουσία των σιτηρών έχει θετική επίδραση στην ποικιλότητα της ορνιθοπανίδας του αγροτικού τοπίου της περιοχής, σε σχέση με τα άλλα καλλιεργούμενα ενδιαιτήματα, αλλά θα πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα ορθής διαχείρισης τα οποία θα προάγουν την φυτική ποικιλότητα, τη δομική ετερογένεια του αγροτικού τοπίου, καθώς και την προστασία της αγροτικής ορνιθοπανίδας.