Άθληση και ολοκληρωτικό κράτος

Abstract

Σκοπός της μελέτης ήταν η περιγραφή και διασαφήνιση των βασικών χαρακτηριστικών της ιδιαίτερης αθλητικής ιδεολογίας όπως αναπτύχθηκε στα ολοκληρωτικά καθεστώτα του ευρωπαϊκού μεσοπολέμου, εστιάζοντας στην περίπτωση του μεταξικού καθεστώτος στην Ελλάδα, καθώς και η αναζήτηση αναλογιών, ως προς τη θέση της άθλησης, στο πολιτειακό έργο του Πλάτωνα. Προηγήθηκε ανασκόπηση της, αναφερόμενης στην άθληση, στα ολοκληρωτικά καθεστώτα της Ιταλίας και Γερμανίας, βιβλιογραφίας. Ακολούθησε διατύπωση των βασικών σημείων που προσδιορίζουν την αθλητική ιδεολογία των ολοκληρωτικών καθεστώτων του μεσοπολέμου. Στη συνέχεια, έγινε προσπάθεια περιγραφής της αθλητικής ιδεολογίας του μεταξικού καθεστώτος. Ως πηγές χρησιμοποιήθηκαν έντυπα της μεταξικής νεολαίας, εγχειρίδια του καθεστώτος, κείμενα του Μεταξά και συνεργατών του. Αρχειακό υλικό αναζητήθηκε στα Γ. A. Κ. και στα Αρχεία της Βουλής. Οι αντιλήψεις του Πλάτωνα ανιχνεύθηκαν στα έργα του, Πολιτεία και Νόμοι. Η μελέτη του υλικού επιβεβαίωσε την αρχική υπόθεση, ότι το καθεστώς της 4ης Αυγούστου μοιραζόταν με τα συγγενή καθεστώτα της ίδιας εποχής ένα κοινό ιδεολογικό πλαίσιο για το ρόλο της άθλησης και της Φ.Α. στην οικοδόμηση του επαγγελλόμενου «Νέου Κράτους». Σημεία όπου εντοπίστηκαν ομοιότητες ή αναλογίες ήταν: α) ο έντονα στρατιωτικός χαρακτήρας της άθλησης, β) η προτεραιότητα και έμφαση στη Φ.Α. σε σύγκριση με τα λοιπά περιεχόμενα της εκπαίδευσης, γ) η διάθεση επιστροφής στο αρχαίο παρελθόν για άντληση αθλητικών προτύπων, δ) η προσπάθεια χρησιμοποίησης της άθλησης για την καλλιέργεια ηθικών και κοινωνικών επιδιώξεων (πειθαρχία, σκληραγωγία, πολεμικότητα, ομαδικό πνεύμα), ε) η προσπάθεια κοινωνικής επιβολής μιας «κουλτούρας της δύναμης» μέσω της άθλησης, στ) η προσπάθεια ενθάρρυνσης της μεγαλύτερης και εντονότερης συμμετοχής και των κοριτσιών σε αθλητικές δραστηριότητες, ζ) η προσπάθεια επιβολής ολοκληρωτικού κρατικού ελέγχου στην αθλητική ζωή. Η μελέτη, τέλος, των Πλατωνικών έργων απεκάλυψε ότι μεγάλο μέρος της παραπάνω δέσμης αντιλήψεων είχε, από τα αρχαία χρόνια, απασχολήσει και τον Πλάτωνα παρ’ ότι ορισμένες διαφοροποιήσεις ανιχνεύθηκαν επίσης.