Δημογραφικά χαρακτηριστικά ασθενών με χρόνια λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β στην περιοχή της Κεντρικής Ελλάδας

Abstract

Ο HBV δεν είναι κυτταροπαθογόνος ιός και ανήκει στους hepadna ιούς. Παγκοσμίως συμβαίνουν 2.000.000 θάνατοι ανά έτος οφειλόμενοι στον HBV, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων συνδέεται με τις μακροχρόνιες επιπλοκές της χρόνιας ηπατίτιδας Β (κίρρωση, πυλαία υπέρταση, ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα). Ο HBV αποτελεί τη δεύτερη μετά το κάπνισμα συχνότερη αιτία καρκινογένεσης (80% των ηπατοκυτταρικών καρκίνων σχετίζεται με τον HBV). Η Ελλάδα παρουσιάζει ενδιάμεση ενδημικότητα λοίμωξης από τον HBV, δηλαδή συχνότητα HBsAg 2-7% και συχνότητα δεικτών προηγούμενης λοίμωξης (αντί-HBs και αντί-HBc) 20-50%. Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως παρεντερικά ή διαδερμικά. Άλλοι τρόποι μετάδοσης αποτελούν η σεξουαλική επαφή και η κάθετη μετάδοση από μητέρα φορέα στο νεογνό (κατά τη διάρκεια του τοκετού ή πολύ πιο πιθανά κατά την περιγεννητική περίοδο). Στις ενδιάμεσης ενδημικότητας χώρες, όπως η Ελλάδα, η μετάδοση αφορά σε όλες τις ηλικίες, αλλά η πρώιμη παιδική ηλικία φαίνεται να είναι η ομάδα με τον υψηλότερο κίνδυνο. Η ανάλυση του επιπολασμού της ηπατίτιδας Β στην Ελλάδα είναι δύσκολη, γιατί: • Υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις ακόμα και σε γειτονικές περιοχές • Υπάρχουν διαφορές ανάλογα με την ηλικιακή σύνθεση των εξεταζόμενων πληθυσμών • Έλεγχος μεγάλης κλίμακας σε γενικό πληθυσμό (όχι αιμοδότες) δεν έχει γίνει. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν: > Η καταγραφή για πρώτη φορά των δημογραφικών χαρακτηριστικών της χρόνιας λοίμωξης από τον HBV στην Κεντρική Ελλάδα, έτσι ώστε να διαφανεί το πρότυπο της λοίμωξης από τον HBV σε αυτό το τμήμα του Ελλαδικού χώρου (ηλικία, φύλο, παράγοντες κινδύνου, κύριος τρόπος μετάδοσης, διάρκεια λοίμωξης). > Η ανάδειξη τυχόν θυλάκων του νοσήματος μέσω της επίτευξης της γεωγραφικής κατανομής της λοίμωξης. Η λεπτομερής αποτύπωση της γεωγραφικής κατανομής της χρόνιας λοίμωξης από τον HBV είναι εξαιρετικά σημαντική από επιδημιο λογικής άποψης, γιατί τα αποτελέσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις κεντρικές υπηρεσίες υγείας προς την κατεύθυνση της πρόληψης-παρέμβασης και της σωστής αγωγής υγείας. Βρέθηκε ότι η κάθετη και η ενδοοικογενειακή μετάδοση της λοίμωξης είναι οι δύο κυριότερες οδοί διασποράς του HBV στη χώρα μας τις προηγούμενες δεκαετίες (201/303 ασθενείς στην παρούσα μελέτη). Η σεξουαλική μετάδοση της λοίμωξης συσχετιζόταν με το άρρεν φύλο (OR: 2, ρ=0,04), ενώ στατιστικά σημαντική διαφορά βρέθηκε μεταξύ του ανδρικού φύλου και των πολλαπλών σεξουαλικών συντρόφων στο παρελθόν (OR: 28, ρ=0,000005). Ο μέσος όρος ηλικίας των ασθενών με πιθανολογούμενη πηγή λοίμωξης την κάθετη μετάδοση ήταν 35,11 ±15,44 έτη, αλλά η μέση διάρκεια της γνωστής λοίμωξης ήταν μόλις 5,68±5,35 έτη. Δηλαδή, παρέμειναν αδιάγνωστοι επί 38 περίπου έτη κατά μέσο όρο. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών οι ασθενείς αυτοί, όντας ενεργά μέλη της κοινότητας, ενδεχομένως μεταδίδουν τη λοίμωξη μέσω των ερωτικών δεσμών που συνάπτουν ή προσφεύγοντας στις υγειονομικές υπηρεσίες (χειρουργικές ή οδοντιατρικές επεμβάσεις, εισαγωγές σε νοσοκομεία ή κλινικές). Είναι προφανές ότι οι ασθενείς αυτοί αποτελούν μία «σιωπηλή δεξαμενή» της λοίμωξης. Βρέθηκε ότι δεν υπάρχει στατιστικώς σημαντική συσχέτιση μεταξύ της πηγής λοίμωξης, της κατανάλωσης οινοπνεύματος, της ηλικίας και της διάρκειας λοίμωξης με τους ασθενείς που βρίσκονταν στην κλινική φάση της ηπατίτιδας ή της «χρόνιας φορείας» από τον HBV. Αντίθετα, η κατανάλωση οινοπνεύματος είναι ο μοναδικός ανεξάρτητος παράγοντας σε σχέση με την ηλικία καθώς και τη διάρκεια και την πηγή της λοίμωξης που επηρεάζει την εξέλιξη της νόσου σε κίρρωση ή ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκίνου (OR: 2,5, CI: 1,24- 5,18%, ρ=0,01). Στην παρούσα μελέτη, το συνολικό ποσοστό προηγηθείσας λοίμωξης από ηπατίτιδα A (80,4%) ήταν σημαντικά υψηλό. Η λοίμωξη με τον HAV στους ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα Β συσχετίστηκε θετικά με ηλικίες ασθενών άνω των 50 ετών, την αγροτική κατοικία και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, ο επιπολασμός της οροθετικότητας για αντί-HAV IgG αντισώματα είναι σχετικά υψηλός ακόμα και στις μικρές ηλικίες, αντανακλώντας το σχετικά χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των ασθενών του δείγματος αλλά και τη διαρκή ανάγκη βελτίωσης της ύδρευσης και των συνθηκών υγιεινής στα μελλοντικά έτη. Στην παρούσα μελέτη αποτυπώνεται επίσης για πρώτη φορά η γεωγραφική κατανομή της λοίμωξης από τον HBV στην Κεντρική Ελλάδα. Οι περιοχές της Βερδικούσιας, του Σαρανταπόρου, της Κοιλάδας και της Ποταμιάς εμφανίζουν αυξημένη συχνότητα λοίμωξης τόσο σε σχέση με την καταγωγή όσο και με την κατοικία. Ο δήμος Κοιλάδας συσχετίστηκε με τη σεξουαλική μετάδοση (ρ=0,02), η κοινότητα της Σμίξης με τις παραδοσιακές πρακτικές (ρ=0,04, Fisher’s exact test), ο δήμος Ποταμιάς με την κάθετη μετάδοση (ρ=0,003, Fisher’s exact test) της λοίμωξης από τον HBV. Είναι σημαντικό ότι η γεωγραφική κατανομή της λοίμωξης από τον HBV στην Κεντρική Ελλάδα δεν παρουσιάζει σημαντικές μεταβολές αναλύοντας πληροφορίες μεγαλύτερου δείγματος ασθενών του Ηπατολογικού Ιατρείου (η=921). Αυτό πιθανώς να αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος στις περιοχές υψηλής συχνότητας. Περαιτέρω μελέτες στις εν λόγω περιφέρειες αλλά και στο γενικό πληθυσμό είναι απαραίτητες για την καλύτερη εκτίμηση του προβλήματος της χρόνιας λοίμωξης από τον HBV στην Κεντρική Ελλάδα.