Αιμοποιητικά προγονικά κύτταρα, στρωματικά κύτταρα, δείκτες κυτταρικής ενεργοποίησης και απόπτωσης στον μυελό των οστών ασθενών με αυτοάνωση ηπατίτιδα τύπου Ι και πρωτοπαθή χολική κίρρωση

Abstract

Η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων μετά από υψηλές δόσεις ανοσοκατασταλτικών είναι μια εναλλακτική θεραπευτική δυνατότητα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος σε ασθενείς με σοβαρές ή και ανθεκτικές μορφές αυτοανοσίας. Η αυτοάνοση ηπατίτιδα και η πρωτοπαθής χολική κίρρωση σχετίζονται με εξωηπατικές αυτοάνοσες εκδηλώσεις αλλά οι διαταραχές του αιμοποιητικού συστήματος δεν έχουν μελετηθεί. Στόχοι της παρούσης εργασίας ήταν η μελέτη των διαταραχών του αιμοποιητικού συστήματος σε πάσχοντες από ΑΗ-1 και ΠΧΚ και η διερεύνηση της δυνατότητας υποστήριξης της αιμοποίησης από το μικροπεριβάλλον του μυελού των οστών σε περίπτωση αυτόλογης μεταμόσχευσης αιμοποιητικών προγονικών κυττάρων. Στην προσπάθεια αυτή έγινε: • Μελέτη των ποσοτικών και ποιοτικών διαταραχών των αιμοποιητικών κυττάρων και των προβαθμίδων τους στον μυελό των οστών. Για το λόγο αυτό καταγράφηκαν με ακρίβεια τα μορφολογικά ευρήματα και οι μορφολογικές ανωμαλίες των αιμοποιητικών κυττάρων σε επίχρισμα μυελού σε οστεομυελική βιοψία και στο περιφερικό αίμα. Επίσης μελετήθηκε η ανάπτυξη και η μορφολογία των αιμοποιητικών αποικιών σε υγρό καλλιεργητικό υλικό και σε άγαρ. • Μελέτη των λειτουργικών διαταραχών των αιμοποιητικών κυττάρων και των κυττάρων του στρώματος του μυελού των οστών. Για το λόγο αυτό μελετήθηκε η ανάπτυξη των αιμοποιητικών προγονικών κυττάρων σε αποικίες σε μακράς διάρκειας καλλιέργειες καθώς και η ανάπτυξη των κυττάρων του στρώματος. Επίσης, για το λόγο αυτό μετρήθηκαν ποσοτικά οι κυτταροκίνες μετά από καλλιέργειες λεμφομονοκυττάρων μυελού των οστών. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν την ανάπτυξη των αιμοποιητικών αποικιών. Επίσης, μελετήθηκαν οι δείκτες απόπτωσης στα αιμοποιητικά και στρωματικά κύτταρα του μυελού και οι δείκτες κυτταρικής ενεργοποίησης στη διαδικασία της φλεγμονώδους αντίδρασης. Μελετήσαμε 13 ασθενείς με ΑΗ-1 και 13 ασθενείς με ΠΧΚ. Την ομάδα ελέγχου αποτέλεσαν 12 κιρρωτικοί με μη αυτοάνοσης αιτιολογίας κίρρωση και 10 υγιείς. Οι μορφολογικές ανωμαλίες του μυελού μελετήθηκαν χρησιμοποιώντας αιματοξυλίνη/ηωσίνη, χρώση May-Grawnwald /Giemsa και χρώση Perl. Τα CD34+ κύτταρα μελετήθηκαν με κυτταρομετρία ροής, καλλιέργειες ανάπτυξης, καλλιέργειες μυελού των οστών μακράς διάρκειας, έγινε μελέτη των κλωνογόνων προγονικών κυττάρων και καλλιέγειες ενός κυττάρου. Επίσης μελετήθηκε η λειτουργία των στρωματικών κυττάρων, οι δείκτες απόπτωσης, η έκφραση του CD14 και οι κυτταροκίνες TNF-a, TGF-β και IFN-γ, IL-4, IL-10 σε υπερκείμενα μακράς διάρκειας καλλιεργειών των λεμφομονοκυττάρων του μυελού των οστών. Όσον αφορά τα μορφολογικά ευρήματα η κυτταροβρίθεια δεν ήταν φυσιολογική σε μεγάλο αριθμό ασθενών και κιρρωτικών μαρτύρων.Μερικά δυσπλαστικά στοιχεία (μεγαλοβλαστοειδείς ερυθροβλάστες) εμφανίστηκαν σε δύο ασθενείς με ΑΗ-1 και έναν ασθενή με ΠΧΚ. Αυξημένα μεγακαρυοκύτταρα βρέθηκαν στους περισσότερους ασθενείς με ΑΗ-1 και ΠΧΚ και στους μισούς κιρρωτικούς μάρτυρες. Άωρα μεγακαρυοκύτταρα βρέθηκαν στους περισσότερους ασθενείς με ΑΗ-1 και ΠΧΚ. Οι αποθήκες σιδήρου ήταν φυσιολογικές σε περίπου 1/3 ασθενών με ΑΗ-1 και ΠΧΚ και στους μισούς από τους κιρρωτικούς μάρτυρες και μειωμένες στους περισσότερους από τους υπόλοιπους ασθενείς και μάρτυρες. Αυξημένα μονοκύτταρα μυελού βρέθηκαν σε όλους τους ασθενείς με ΑΗ-1 και ΠΧΚ και στους κιρρωτικούς μάρτυρες ενώ οι μισοί από τους αυτοάνοσους ασθενείς και όλοι οι κιρρωτικοί μάρτυρες είχαν αυξημένα λεμφοκύτταρα στο μυελό. Αυξημένα πλασματοκύτταρα μυελού παρατηρήθηκαν στο 1/3 ασθενών με ΑΗ-1, σε έναν ασθενή με ΠΧΚ και σε έναν κιρρωτικό μάρτυρα. Οι ασθενείς με ΑΗ-1 είχαν σημαντικά αυξημένο αριθμό CD34+, CD34+/CD38+ και CD34+/CD38- κυττάρων σε σχέση με τους ασθενείς με ΠΧΚ και τους μάρτυρες (κιρρωτικούς και υγιείς). Οι ασθενείς με ΠΧΚ είχαν σημαντικά λιγότερα CD34+ και CD34+/CD38+ καθώς και CD34+/CD38- κύτταρα σε σχέση με τους μάρτυρες. Δεν βρέθηκαν διαφορές ανάμεσα σε κιρρωτικούς και υγιείς.Στις μακράς διάρκειας καλλιέργειες του μυελού των οστών ο αριθμός των αιμοποιητικών αποικιών στο εναιωρούμενο κυτταρικό κλάσμα ήταν σημαντικά υψηλότερος στην ΑΗ-1 και σημαντικά χαμηλότερος στην ΠΧΚ σε σχέση με τους μάρτυρες. Οι αιμοποιητικές αποικίες της κοκκιώδους και της ερυθρός σειράς ήταν σημαντικά αυξημένες στην ΑΗ-1 σε σχέση με όλες τις άλλες ομάδες. Οι ασθενείς με ΠΧΚ είχαν σημαντικά λιγότερες αποικίες σε σχέση με τους μάρτυρες. Τα στρωματικά κύτταρα δεν υποστήριξαν την αιμοποίηση μόνο στους ασθενείς με ΠΧΚ. Όλοι οι αποπτωτικοί δείκτες και τα CD14 ήταν αυξημένα στους ασθενείς με ΑΗ-1 και ΠΧΚ σε σχέση με τους υγιείς και τους κιρρωτικούς.Τα Fas+ κύτταρα συσχετίστηκαν θετικά με τα αποπτωτικά κύτταρα στους ασθενείς με ΑΗ-1 και ΠΧΚ. Ο TNF-α και η IFN-γ ήταν υψηλότερα στην ΑΗ-1 και στην ΠΧΚ σε σχέση με τους μάρτυρες. Δεν βρέθηκαν διαφορές ανάμεσα σε υγιείς και κιρρωτικούς. Η IL-4 και ο TGF-β βρέθηκαν σημαντικά αυξημένοι στο μυελό των οστών με ΠΧΚ σε σχέση με τους ασθενείς με ΑΗ-1 και τους υγιείς μάρτυρες και κιρρωτικούς. Οι ασθενείς με ΑΗ-1 είχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα IL-10 στον μυελό των οστών σε σχέση με τους ασθενείς με ΠΧΚ και υψηλότερα επίπεδα IL-10, IL-4 και TNF-a σε σχέση με τους μάρτυρες. Στους ασθενείς με ΑΗ-1 η IL-10 συσχετίστηκε θετικά με τα CD34+ κύτταρα, CD34+/CD38- και τα CD34+/CD38+ κύτταρα. Συμπερασματικά, δείξαμε για πρώτη φορά ότι στην ΑΗ-1 τα αιμοποιητικά προγονικά κύτταρα είναι σημαντικά αυξημένα σε σχέση με τους υγιείς και τα στρωματικά κύτταρα του μυελού των οστών υποστηρίζουν την αιμοποίηση. Αντιθέτως στους ασθενείς με ΠΧΚ και τα αιμοποιητικά προγονικά κύτταρα και το μικροπεριβάλλον του μυελού των οστών βρέθηκαν σημαντικά επηρεασμένα αρνητικά. Από κλινικής απόψεως τα δεδομένα αυτά μπορούν να υποστηρίξουν την υπόθεση ότι οι ασθενείς με σοβαρές μορφές ΑΗ-1 ή ανθεκτικές μορφές στα ανοσοκατασταλτικά θα μπορούσαν να είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για αυτόλογη μεταμόσχευση μυελού. Η υπόθεση βέβαια αυτή πρέπει να εδραιωθεί με περισσότερες έρευνες στο μέλλον.Επίσης, η αποπτωτική διαδικασία, η ενεργοποίηση των μονοκυττάρων και η παραγωγή κυτταροκινών που καταστέλλουν την αιμοποίηση στα λεμφομονοπύρηνα κύτταρα του μυελού των οστών ασθενών με ΑΗ-1 και ΠΧΚ είναι υψηλότερες σε σχέση με τους μάρτυρες.Ο μηχανισμός Fas-FasL πιθανόν εμπλέκεται στην αποπτωτική διαδικασία. Τα αυξημένα επίπεδα κάποιων κυτταροκινών πιθανόν να οδηγούν στην διέγερση του μηχανισμού Fas-FasL. Επίσης, η αυξημένη συγκέντρωση των κυτταροκινών που καταστέλλουν την αιμοποίηση πιθανόν να ευθύνεται για την μειωμένη κυτταροβρίθεια που παρατηρείται σε κάποιους ασθενείς μέσω της οδού Fas-FasL. Τα ευρήματα αυτά δεν φαίνεται να σχετίζονται με την κίρρωση, αφού δεν υπήρχαν διαφορές ανάμεσα σε κιρρωτικούς και υγιείς μάρτυρες. Τα στοιχεία μας ίσως βοηθήσουν στην μελέτη της παθογένεσης των ανωμαλιών που παρατηρούνται στα αυτοάνοσα αυτά νοσήματα του ήπατος και στη διερεύνηση εάν εντατική ^ ανοσοκατασταλτική θεραπεία έτσι ώστε να εξαλειφθούν οι αυτοδραστικοί |). λεμφοκυτταρικοί κλώνοι ακολουθούμενη από αυτόλογη μεταμόσχευση είναι μια εναλλακτική επιλογή σε ανθεκτικές μορφές αυτοανοσίας του ήπατος. Επίσης, περισσότερες έρευνες χρειάζονται για να δούμε εάν τα ευρήματά μας που αφορούν την πλασματοκυττάρωση στην ΑΗ-1 έχουν κλινική σημασία στην μελλοντική ανάπτυξη λεμφοϋπερπλαστικών διαταραχών όπως το πολλαπλούν μυέλωμα και/ή τα λεμφώματα στους ασθενείς αυτούς.