Συσχέτιση κυτταρογενετικών ανωμαλιών με ανοσοφαινοτυπικά και γονοτυπικά χαρακτηριστικά ασθενών με χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία

Abstract

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η κυτταρογενετική μελέτη ασθενών με ΧΛΛ και η προσπάθεια συσχέτισης των ευρημάτων με διάφορες φαινοτυπικές και γονοτυπικές προγνωστικές παραμέτρους (παρουσία μεταλλάξεων στη μεταβλητή περιοχή των ανοσοσφαιρινών, έκφραση CD38 αντιγόνου), καθώς και με την κλινική εικόνα, την εξέλιξη της νόσου και την επιβίωση των ασθενών. Όλα τα δείγματα που εξετάσθηκαν με κλασική κυτταρογενετική ανάλυση έδωσαν επαρκή αριθμό μεταφάσεων και αναλύθηκαν πλήρως. Ο αριθμός των μεταφάσεων ήταν ιδιαίτερα αυξημένος στις καλλιέργειες με συνδυασμό ΡΗΑ και IL2 σε σχέση με τις καλλιέργειες με ΤΡΑ. Από την κυτταρογενετική μελέτη 130 ασθενών με ΧΛΛ βρέθηκε αρκετά υψηλό ποσοστό χρωμοσωμικών ανωμαλιών: 57 ασθενείς (43,8%) είχαν παθολογικό καρυότυπο, ενώ 73 ασθενείς (56,2%) είχαν φυσιολογικό καρυότυπο. Είκοσι δύο απο τους 57 ασθενείς (38,59%) είχαν περισσότερες από μία χρωμοσωμική ανωμαλία. Έξι ασθενείς (4,6%) παρουσίαζαν >3 χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Δώδεκα ασθενείς παρουσίαζαν εξελικτικό κλώνο στο αρχικό δείγμα. Επίσης, τρεις εμφάνισαν χρωμοσωμικές ανωμαλίες (11 q ο ένας και 17ρ οι δύο) σε φάση εξέλιξης της νόσου (2/3 είχαν φυσιολογικό καρυότυπο στη διάγνωση). Η τρισωμία 12 ήταν η συχνότερη κυτταρογενετική ανωμαλία (26/130 ασθενείς, 20%). Ανωμαλίες του χρωμοσώματος 13 (Del(13q)/t13q/-13) ανιχνεύθηκαν σε 19/130 ασθενείς (14,6%). Μόνο 5 ασθενείς παρουσίαζαν ως μόνη χρωμοσωμική ανωμαλία την έλλειψη τμήματος του μακρού βραχίονα του χρωμοσώματος 13. Πέντε (3,8%) ασθενείς παρουσίαζαν ανωμαλία στο μακρό βραχίονα του χρωμοσώματος 11q23 και 5 ασθενείς (3,8%) παρουσίαζαν ανωμαλία του χρωμοσώματος 17. Δύο ασθενείς παρουσίαζαν έλλειψη του μακρού βραχίονα του χρωμοσώματος 6q. Δύο ασθενείς παρουσίαζαν ανωμαλία του μακρού βραχίονα του χρωμοσώματος 14. Η κυτταρογενετική μελέτη αποκάλυψε χρωμοσωμικές ανωμαλίες που θα είχαν παραβλεφθεί κατά τη μελέτη με FISH (χρησιμοποιώντας τους καθιερωμένους ανιχνευτές για ΧΛΛ), όπως είναι οι ανωμαλίες των χρωμοσωμάτων X, Υ, 3, 5, 8, και 18. Επτά ασθενείς έφεραν 8 νέες μεταθέσεις που δεν έχουν αναφερθεί στη ΧΛΛ. Συνολικά 15 ασθενείς εμφάνισαν εξέλιξη κλώνου. Κατά την ολοκλήρωση της παρούσας μελέτης, 7/15 ασθενείς (46,6%) με εξέλιξη κλώνου παρουσίαζαν βλάβες στα χρωμοσώματα 11 και 17. Από την παρούσα μελέτη συνάγεται ότι κατά την εξέλιξη της νόσου μπορεί να προκύψει έλλειψη 17ρ. Το εύρημα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εφόσον οι ασθενείς με έλλειψη 17ρ δεν απαντούν στα κλασικά χημειοθεραπευτικά σχήματα, αλλά απαιτούν συνδυασμό χημειοθεραπείας με ανοσοθεραπεία (anti-CD52, Alemtuzumab). Στην παρούσα μελέτη για να γίνει σύγκριση των κυτταρογενετικών ευρημάτων με τα ανοσοφαινοτυπικά, μοριακά και κλινικά ευρήματα, οι ασθενείς ταξινομήθηκαν σε 4 υποομάδες: ί) ασθενείς με φυσιολογικό καρυότυπο (ΦΚ), Ν) ασθενείς με τρισωμία 12 (+12) χωρίς ανωμαλίες των χρωμοσωμάτων 11/17 iii) ασθενείς με ανωμαλίες των χρωμοσωμάτων 11 q ή 17ρ (11 q-17ρ). Οι δύο τελευταίες ομάδες ενοποιήθηκαν λόγω του μικρού αριθμού των ασθενών ίν) ασθενείς με μόνη χρωμοσωμική ανωμαλία την έλλειψη 13q. Δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές ως προς την ηλικία, το φύλο και το κλινικό στάδιο στις προαναφερόμενες ομάδες. Η έκφραση του CD38 ήταν συχνότερη στη ομάδα των ασθενών με +12 και 11 q-17ρ συγκρινόμενη με αυτούς με φυσιολογικό καρυότυπο/ dell3q (ρ=0.002). Οι ασθενείς με +12 εμφάνιζαν συχνότερα έκφραση του FMC7 (ρ=0.035) και χρησιμοποίηση γονιδίων IGHV1. Αναδιατάξεις IGHV με αμετάλλακτα γονίδια βρέθηκαν συχνότερα στους ασθενείς με +12 και 11 q-17ρ (ρ=0.002). Οι ασθενείς με φυσιολογικό καρυότυπο ή del(13q) παρουσίαζαν μακρύτερο χρονικό διάστημα για εξέλιξη νόσου (PFS) έναντι των ασθενών με +12/11 q-17ρ. Στην πολυπαραγοντική ανάλυση για την PFS, το κλινικό στάδιο και η ύπαρξη μεταλλαγμένων γονιδίων IGHV βρέθηκαν σημαντικοί παράγοντες. Σε ασθενείς σταδίου Α κατά Binet, σημαντικοί παράγοντες για μικρότερο PFS ήταν η τρισωμία 12, οι ανωμαλίες των χρωμοσωμάτων 11 q/17ρ, η έκφραση του CD38 και τα αμετάλλακτα γονίδια IGHV. Στην πολυπαραγοντική ανάλυση, μόνο η έκφραση του CD38 και αμετάλλακτα γονίδια IGHV διατήρησαν τη στατιστική σημαντικότητα για PFS (ρ=0.005). Το προχωρημένο κλινικό στάδιο, ο καρυότυπος (ανωμαλίες των χρωμοσωμάτων 11 q/17ρ), η χρήση γονιδίων IGHV1 και η παρουσία αμετάλλακτων γονιδίων IGHV συσχετίσθηκαν με μικρότερη επιβίωση στη μονοπαραγοντική ανάλυση. Το κλινικό στάδιο και η ύπαρξη αμετάλλακτων γονιδίων IGHV διατήρησαν στατιστική σημασία στην πολυπαραγοντική ανάλυση. Συμπερασματικά, το προχωρημένο κλινικό στάδιο στη διάγνωση της νόσου ήταν και συνεχίζει να αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για την εξέλιξη και επιβίωση των ασθενών. Η ύπαρξη αμετάλλακτων αλληλουχιών IGHV καθορίζει την πρόγνωση από τη διάγνωση, τόσο για την εξέλιξη όσο και την επιβίωση των ασθενών, και φαίνεται πολύ πιθανό η πρόγνωση να διαφοροποιείται και από το είδος του γονιδίου που χρησιμοποιήθηκε. Η έκφραση του CD38 συσχετίσθηκε με γρήγορη εξέλιξη νόσου. Η παρουσία συγκεκριμένων χρωμοσωμικών ανωμαλιών επηρεάζει αποφασιστικά την πρόγνωση των ασθενών. Η εμφάνιση χρωμοσωμικών ανωμαλιών με κακή πρόγνωση (+12, 11 q, 17ρ) στην εξέλιξη της νόσου ακόμη και σε ασθενείς με μεταλλαγμένες αλληλουχίες IGHV υποδεικνύει την ανάγκη επανελέγχου των ασθενών με καρυότυπο στην πορεία της νόσου.