Παρεμβάσεις ανάπλασης στην περιοχή του Μεταξουργείου : διερεύνηση των χωρικών, λειτουργικών και κοινωνικών επιπτώσεων της εφαρμογής τους

Abstract

Η διπλωματική εργασία διερευνά τρόπους παρέμβασης στην περιοχή του Μεταξουργείου στην Αθήνα θέτοντας ως στόχο την ενδυνάμωση της συνύπαρξης των στοιχείων της διαφορετικότητας (χρονικής, χωρικής, λειτουργικής, πολιτισμικής) που ήδη ενυπάρχουν στον χώρο. Ταυτόχρονα, διερευνά τις επιπτώσεις της εφαρμογής τους στη φυσιογνωμία της περιοχής, αλλά και της Αθήνας γενικότερα στο βαθμό που η περιοχή αποτελεί τμήμα του ιστορικού της κέντρου. Ως δεδομένα λαμβάνονται ο σημερινός χαρακτήρας της περιοχής και η γενικότερη διάθεση της πολιτείας για την αναβάθμισή της ως περιοχή κατοικίας του ιστορικού κέντρου, με την ταυτόχρονη ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων (Δημόσιο Σήμα, Ιερά Οδός) στα πλαίσια του προγράμματος της Ε.Α.Χ.Α., καθώς και των τεκμηρίων της πρόσφατης ιστορίας της περιοχής (γειτονιά 19ου-20ου αιώνα, εργοστάσιο Μεταξουργείου). Στην ανάλυση και αναγνώριση της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής λαμβάνονται υπόψη μια ποικιλία παραμέτρων ώστε να προσεγγισθεί πιο συνολικά ο έντονος χαρακτήρας της. Εξετάζεται η θέση της περιοχής μέσα στο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας και ο βαθμός συσχετισμού της με την ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας και με κρίσιμες θέσεις εμβέλειας επιπέδου πόλης (αρχαιολογικός χώρος Κεραμεικού, Τεχνόπολις-Γκάζι, Ομόνοια, Ψυρρή - Πλάκα - Μοναστηράκι, Βοτανικός). Καταγράφεται η ιστορική διάσταση της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα, ο τρόπος ένταξής της στα σχέδια της πρωτεύουσας του νέου ελληνικού κράτους και η εξέλιξη της κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα. Προσεγγίζεται η κοινωνική και ανθρωπολογική διάσταση της περιοχής όπως διαμορφώνεται σήμερα και οι διαφορετικές ομάδες που τη συναποτελούν μέσα στα πλαίσια της μετανάστευσης, της εγκατάλειψης και απαξίωσης του κέντρου αφενός και της ταυτόχρονης εποίκισης από τα μεσαία ή μεγάλα εισοδηματικά στρώματα αφετέρου. Προσεγγίζονται, επίσης, ζητήματα πολεοδομικού ιστού και οικοδομικού τετραγώνου, καθώς και της διαδικασίας παραγωγής τους στο χώρο και το χρόνο. Στο πλαίσιο αυτό, διερευνώνται φυσικά, ιστορικά, αρχαιολογικά και πολεοδομικά ίχνη, κατάλοιπα-προϊόντα ενός παρελθόντος χρόνου των οποίων η λανθάνουσα παρουσία ενυπάρχει στο χρόνο του τώρα συντελώντας στη διαμόρφωση του σημερινού χαρακτήρα της περιοχής. Στη σχεδιαστική πρόταση οδηγούν τα συμπεράσματα της ανάλυσης. Διερευνώνται τρόποι διαχείρισης του αστικού ιστού προκειμένου να προσδιορισθεί ο παραγόμενος χώρος μέσα από τα εν δυνάμει δομημένα (οικοδομικό τετράγωνο, ελεύθερο κτήριο) ή αδόμητα (δρόμος, πλατεία) στοιχεία του χώρου. Επιχειρείται η διερεύνηση και ο έλεγχος των συγκρουσιακών σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των επιμέρους στοιχείων του χώρου, έτσι ώστε η κάθε διαφοροποίηση ενός στοιχείου να συνοδεύεται από ανάλογες μεταβολές των υπόλοιπων στοιχείων με στόχο την επανάκτηση της ισορροπίας του συστήματος. Προσδιορίζονται γενικές και επιμέρους χαράξεις του ιστού, καθώς και συνδέσεις σημείων ειδικού ενδιαφέροντος. Ως κρίσιμες θέσεις της περιοχής ορίζονται δύο ζώνες εγκάρσιες στην Πειραιώς: η Πλατεία Γιατράκου με το κτήριο του Μεταξουργείου και η ζώνη που ταυτίζεται με το Δημόσιο Σήμα της αρχαίας πόλης. Ωστόσο, εξίσου κρίσιμη αποτελεί η περιοχή που παρεμβάλλεται μεταξύ των δύο ως περιοχή μετάβασης. Η προβληματική που εμπεριέχεται στην πρόταση αφορά την συνύπαρξη στο χώρο και στο χρόνο στοιχείων που έχουν παραχθεί σε διαφορετικό μεταξύ τους χρόνο, μέσα σε διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια δεδομένου ότι η περιοχή συγκροτεί ένα παλίμψηστο. Στόχο αποτελεί η σύγχρονη ανάγνωση του αστικού χώρου μέσα από αυτά τα στοιχεία της διαφορετικότητας.