"Τραγωδία των κοινών"; : η περίπτωση των υδάτινων πόρων στη Θεσσαλία

Abstract

Τα “κοινά” ή κοινόκτητοι πόροι αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία φυσικών ή ανθρωπογενών πόρων που διαθέτουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: ανήκουν σε όλους, με την έννοια ότι κανείς δε μπορεί να αποκλειστεί από τη χρήση τους, ενώ ταυτόχρονα η εκμετάλλευση τους από ένα χρήστη μειώνει τη διαθέσιμη ποσότητα για τους υπόλοιπους. Για τους λόγους αυτούς διατρέχουν, συχνά, σοβαρούς κινδύνους υπερεκμετάλλευσης, κακής διαχείρισης ή ακόμα και ολοκληρωτικής καταστροφής, της λεγάμενης ‘τραγωδίας των κοινών’. Το νερό αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου πόρου που στις μέρες μας υποφέρει από κακή διαχείριση. Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να διερευνήσει τόσο θεωρητικά, συνθέτοντας ένα κατάλληλο θεωρητικό πλαίσιο, όσο και εμπειρικά, με τη διεξαγωγή επιτόπιας έρευνας, ζητήματα διαχείρισης των υπόγειων υδάτινων πόρων. Η έρευνα διεξάγεται στο Νόμο Λάρισας και αναδεικνύει τις απόψεις χρηστών και τεχνοκρατών σχετικά με την ένταση του προβλήματος και τη δυνατότητα συλλογικής διαχείρισης, δίνοντας έμφαση σε ζητήματα που αφορούν τη διαμόρφωση, κατανομή, έλεγχο και επιβολή των περιουσιακών δικαιωμάτων, τις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των χρηστών, και τη δυνατότητα αυτοδιαχείρισης με σκοπό την ορθότερη χρήση και διατήρηση του πόρου. Η έρευνα διαπιστώνει ότι οι χρήστες εμφανίζονται επιφυλακτικοί στην αυτοδιαχείριση, γεγονός που πιθανά οφείλεται στην έλλειψη εμπιστοσύνης τόσο μεταξύ τους, όσο και απέναντι στο κράτος, και στη μακροπρόθεσμα χαμηλή εξάρτησή τους από τον πόρο. Έτσι, επί του παρόντος, πιο ενδεδειγμένη λύση φαίνεται να είναι η δημιουργία ενός ανεξάρτητου ειδικού φορέα με πολλαπλές αρμοδιότητες και εξουσίες.