Ο οικονομικός ρόλος του κράτους στην πολιτική οικονομία από τον Keynes και μετά

Abstract

Η οικονομία μιας χώρας διέρχεται πολλές φορές κρίσεις, που οφείλονται σε διάφορα αίτια και έχουν διαφορετικά αποτελέσματα, που θα πρέπει κάπως να αντιμετωπιστούν. Οι απόψεις σχετικά με το ποιος θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις κρίσεις αυτές διίστανται, έτσι κατά την διάρκεια του περασμένου αιώνα πολλοί ήταν αυτοί που ασχολήθηκαν με αυτό το θέμα, με σημαντικότερο τον Keynes που ήταν θερμός υποστηρικτής της κρατικής παρέμβασης στην διαδικασία της αγοράς, χωρίς όμως να εναντιώνεται στην ελευθερία της, για την αντιμετώπιση κάποιων δυσλειτουργιών της, αυτό κυρίως θα πραγματοποιούνταν με τη χρήση της δημοσιονομικής, κυρίως, πολιτικής και λιγότερο της νομισματικής. Όλοι οι μετέπειτα βασίστηκαν στη θεωρία αυτή. Οι εκφραστές της αποκαλούμενης «νεοκλασικής σύνθεσης» θεωρούσαν ότι αν οι τιμές και οι μισθοί είναι ελαστικοί η οικονομία κατευθύνεται προς την πλήρη απασχόληση. Επίσης υποστήριξαν ότι ναι μεν το επιτόκιο επηρεάζεται από τις νομισματικές αρχές αλλά στην πραγματικότητα μένουν υπό τον έλεγχο των πραγματικών δυνάμεων που είναι η τιμή ισορροπίας των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων1. Στην ταραγμένη δεκαετία του 70, όπου φανερώθηκαν οι αδυναμίες του Κεϋνσιανισμού, αναπτύχθηκε και επικράτησε ο αποκαλούμενος Μονεταρισμός με κύριο εκφραστή τον Friedman ο οποίος θεώρησε ότι ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης των οικονομικών κρίσεων είναι μέσω της νομισματικής πολιτικής, όπου σύμφωνα με αυτό η προσφορά χρήματος θα πρέπει να αυξάνεται 3-5% το χρόνο ώστε να μπορέσει έτσι να επιτευχθεί η μακροοικονομική μεγέθυνση. Μια ενδιαφέρουσα θεωρία σχετικά με το ρόλο του κράτους είναι αυτή των οικονομολόγων της σχολής του Σικάγου, οι οποίο υποστήριξαν ότι το ιδιωτικό μονοπώλιο είναι προτιμότερο από το κρατικό και ότι μπορεί να οδηγηθεί, ακόμα και χωρίς ρύθμιση των τιμών από το κράτος, σε ένα ανταγωνιστικό επίπεδο κερδών. Μια ακόμα σχολή που ασχολήθηκε με το ρόλο του κράτους είναι αυτή της «Δημόσιας επιλογής» που χαρακτηρίζεται από την πρωτοτυπία να συνδυάσει την πολιτική με την οικονομία. Οι εκφραστές αυτής με κυριότερο τον Buchanan θεωρούν ότι κάθε κρατική παρέμβαση είναι καταδικασμένη να αποτύχει και γι αυτό είναι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς, έστω και αν και αυτή έχει της αδυναμίες της. Βασική άποψη της σχολής είναι ότι οι δραστηριότητες του κράτους θα πρέπει να περιοριστούν σε δραστηριότητες όπου η ιδιωτική πρωτοβουλία προκαλεί ένα μεγάλο κόστος στο άτομο, αυτές κυρίως αφορούν την εκπαίδευση την αστυνόμευση και κάθε είδους τέτοια δραστηριότητα. Οι θεωρίες σχετικά με το ρόλο του κράτους που εμφανίστηκαν μετά την δεκαετία του 70 ήταν ολοένα και περισσότερο φιλελεύθερες, τονίζοντας συνεχώς τη σημασία της ελεύθερης αγοράς και την ανάγκη ελαχιστοποίησης των κρατικών παρεμβάσεων.