Η αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας ενός προγράμματος δεξιοτήτων ζωής στη φυσική αγωγή

Abstract

Οι δεξιότητες ζωής θεωρούνται πολύτιμα εφόδια που πρέπει να προσφέρονται στους μαθητές από το εκπαιδευτικό σύστημα. Η φυσική αγωγή, η οποία θεωρείται ιδανικό περιβάλλον για την καλλιέργεια τέτοιων δεξιοτήτων, μπορεί να εκσυγχρονισθεί θέτοντας αυτό το στόχο. Στην παρούσα εργασία αναπτύχθηκε, εφαρμόσθηκε και αξιολογήθηκε ένα πρόγραμμα διδασκαλίας δεξιοτήτων ζωής μέσω της φυσικής αγωγής. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 165 μαθητές (80 αγόρια — 85 κορίτσια) από τέσσερα σχολεία της Θεσσαλονίκης, δύο δημοτικά (86 μαθητές, 12±0.5 ετών) και δύο γυμνάσια (79 μαθητές, 14±0.5 ετών). Κάθε σχολείο συμμετείχε με δύο τμήματα εκ των οποίων το ένα επιλέχθηκε τυχαία να είναι η πειραματική ομάδα και το άλλο η ομάδα ελέγχου. Και στα δύο τμήματα δίδασκε ο ίδιος/α καθηγητής φυσικής αγωγής. Σε όλους τους μαθητές διδάχθηκαν αθλητικές δεξιότητες του μπάσκετ (10 μαθήματα) και του βόλεϊ (7 μαθήματα). Στην πειραματική ομάδα και σε κάθε μάθημα έγιναν ΙΟλεπτες παρεμβάσεις με δεξιότητες ζωής (καθορισμός στόχου, θετική σκέψη, στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων) ενώ στην ομάδα ελέγχου που ακολουθούσε τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας έγιναν ΙΟλεπτες διαλέξεις για τη λειτουργία του σώματος κατά τη διάρκεια της άσκησης. Η αξιολόγηση του προγράμματος έγινε με ποσοτικά και με ποιοτικά κριτήρια. Η ποσοτική μέθοδος περιλάμβανε: α) κινητικά τεστ στο μπάσκετ (ντρίπλα, πάσα στήθους) και στο βόλεϊ (πάσα με δάχτυλα, σερβίς από κάτω) και β) ερωτηματολόγια που αξιολογούσαν τις γνώσεις, την αντιλαμβανόμενη ικανότητα για χρήση των δεξιοτήτων ζωής και τα εσωτερικά κίνητρα για συμμετοχή στο μάθημα. Οι μετρήσεις έγιναν πριν και μετά την εφαρμογή του προγράμματος. Η ποιοτική μέθοδος αξιολόγησης περιλάμβανε άτυπες, μη δομημένες συνεντεύξεις με μαθητές της πειραματικής ομάδας, συμμετοχική παρατήρηση και ανάλυση των δεδομένων από τα τετράδια των μαθητών. Σ’ όλα τα ποιοτικά δεδομένα έγινε θεματική ανάλυση. Τα αποτελέσματα της ποσοτικής ανάλυσης έδειξαν ότι οι μαθητές της πειραματικής ομάδας σε σύγκριση με αυτούς της ομάδας ελέγχου βελτιώθηκαν περισσότερο στις γνώσεις τους για τις δεξιότητες ζωής και στα εσωτερικά κίνητρα. Όμως, στις αθλητικές δεξιότητες βελτιώθηκαν μόνο στις δύο από τις τέσσερις δεξιότητες, στην πάσα στήθους στο μπάσκετ και στο σερβίς από κάτω στο βόλεϊ. Τέλος, στην αναλαμβανόμενη ικανότητα για χρήση των δεξιοτήτων ζωής βελτιώθηκαν μόνο στη μετατροπή της αρνητικής σκέψης σε θετική η οποία θεωρήθηκε μια ξεχωριστή δεξιότητα ζωής. Από την ποιοτική ανάλυση προέκυψαν δυο μεγάλες κατηγορίες: α) το πρόγραμμα (απόψεις, εμπειρίες, συναισθήματα, ερμηνεία συμπεριφορών, προτάσεις) και β) οι δεξιότητες ζωής (σημασία, αξία, ανταπόκριση μαθητών, χρήση, μεταφορά μάθησης και εφαρμογή των δεξιοτήτων ζωής στην καθημερινή ζωή των μαθητών). Όπως φάνηκε από την ανάλυση των δεδομένων της ποιοτικής ανάλυσης οι μαθητές απόλαυσαν, χάρηκαν και εκτίμησαν το πρόγραμμα και το μάθημα της φυσικής αγωγής απέκτησε άλλο νόημα και αξία. Οι περιπτώσεις άρνησης του προγράμματος από ομάδα μαθητών δεν ήταν ικανές να αλλάξουν τη συνολική θετική εικόνα. Οι δεξιότητες ζωής θεωρήθηκαν πολύτιμα και χρήσιμα εφόδια για το μάθημα, το σχολείο, τη ζωή, το μέλλον τους. Η μεταφορά μάθησης ήταν από τα πιο σημαντικά ευρήματα της ποιοτικής ανάλυσης καθώς οι μαθητές δοκίμασαν να εφαρμόσουν τις δεξιότητες ζωής στη καθημερινή ζωή τους. Συνολικά φάνηκε ότι το πρόγραμμα ήταν εύχρηστο, λειτουργικό, καλά οργανωμένο και ότι μπορεί να εφαρμοστεί από τον οποιοδήποτε καταρτισμένο εκπαιδευτικό. Οι μαθητές το αγάπησαν, το εκτίμησαν, βρήκαν ένα άλλο ενδιαφέρον για το μάθημα της φυσικής αγωγής, κέρδισαν γνώσεις και εμπειρίες τις οποίες έδειξαν να θέλουν και να μπορούν να τις χρησιμοποιούν όχι μόνο στο μάθημα και στο σχολείο αλλά και στην καθημερινή τους ζωή. Τα αποτελέσματα αυτά ενισχύουν την άποψη για τη σημαντικότητα των προγραμμάτων δεξιοτήτων ζωής στην εκπαίδευση, αποδεικνύουν για μια ακόμη φορά ότι η φυσική αγωγή μπορεί να εντάξει τέτοιες δεξιότητες στο καθημερινό της πρόγραμμα χωρίς να περιορίζεται η κινητική φύση του μαθήματος.