Επίπεδα υπολειμμάτων και εκρόφηση φυτοφαρμάκων σε εδάφη του νέου Ταμιευτήρα της Κάρλας και πιθανότητα ρύπανσής του εξαρχής

Abstract

Τα υπολείμματα Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων (ΦΠ) και ειδικά των ζιζανιοκτόνων, αποτελούν τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό πρόβλημα τόσο για τα γεωργικά προϊόντα όσο και για το υδάτινο περιβάλλον και το έδαφος. Σκοπός του πειραματισμού ήταν να μετρηθούν τυχόν υπολείμματα και επίπεδα ζιζανιοκτόνων σε δείγματα εδάφους και νερών από την περιοχή της τέως λίμνης Κάρλας, στα όρια του νέου ταμιευτήρα, του οποίου η κατασκευή έχει ήδη αρχίσει. Το σκεπτικό ήταν ότι κατά την επανασύσταση τμήματος της τέως λίμνης Κάρλας, ίσως να συμβεί εκρόφηση των υπολειμμάτων των ΦΠ από τα εδαφικά κολλοειδή και ελευθέρωσή τους στο νερό της λίμνης με συνέπεια τη ρύπανσή της εξαρχής όπως συνέβη σε παρόμοια περίπτωση στις Η.Π.Α.. Στα δείγματα εδάφους στον αγρό, μετρήθηκαν τα συνήθη ΦΠ που χρησιμοποιούνται στην περιοχή όπως τα ζιζανιοκτόνα alachlor, atrazine, cyanazine, ethalfluralin, metolachlor, pendimethalin, prometryn, terbuthylazine και trifluralin. Στα εδάφη και στα νερά της Κάρλας δεν βρέθηκαν σημαντικές ποσότητες υπολειμμάτων ζιζανιοκτόνων εκτός από τα εδάφη της πρώτης δειγματοληψίας (Μάρτιος-Απρίλιος 2000), όπου βρέθηκαν υπολείμματα trifluralin στα άνω 30 cm σε συγκεντρώσεις κοντά στα 100 pg/kg. Φαίνεται ότι τα εδάφη όπου θα δημιουργηθεί ο νέος ταμιευτήρας δεν είναι έντονα επιβαρυμένα με υπολείμματα ΦΠ. Στο εργαστήριο έγινε προσπάθεια να προσομοιωθεί η κατάσταση που επικρατεί σε μια λίμνη που δημιουργείται εξαρχής. Έτσι αφού πάρθηκε έδαφος από 2 θέσεις της λεκάνης της λίμνης Κάρλας, καθώς και από μια θέση έξω από τα όριά της (περιοχή Αλμυρού) με διαφορετική μηχανική σύσταση και οργανική ουσία, έγινε ενσωμάτωση των ζιζανιοκτόνων alachlor, atrazine, ethalfluralin, metolachlor, pendimethalin, terbuthylazine και trifluralin. Οι ποσότητες που ενσωματώθηκαν ήταν βάση αυτών που χρησιμοποιούνται στη γεωργική πρακτική (κανονική δόση για τα δύο διαφορετικά εδάφη της Κάρλας, κανονική και διπλάσια δόση για το έδαφος από την περιοχή του Αλμυρού). Μετά την ενσωμάτωση ακολουθούσε η κατάκλυση με νερό μέχρι τη σταθεροποίηση της στάθμης. Τα δείγματα νερού που ελήφθησαν για τις μετρήσεις ήταν στις 0, 10, 20, 30, 50, 70, 90 και 150 ημέρες μετά την κατάκλυση. Κάθε φορά που λαμβάνονταν δείγματα νερού, γίνονταν συμπλήρωση με ανάλογη ποσότητα νερού καθαρού από υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων, όπως περίπου ανανεώνεται το νερό σε μια λίμνη. Το μέγιστο της συγκέντρωσης στα νερά παρατηρήθηκε για όλα τα ζιζανιοκτόνα στις πρώτες 10 ή το πολύ 20 ημέρες μετά την κατάκλυση των εδαφών με νερό και ακολουθούσε σταδιακή μείωση. Στο τέλος του πειραματισμού (150 ημέρες μετά την κατάκλυση) τα περισσότερα ζιζανιοκτόνα παρέμεναν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό στα εδάφη της Κάρλας (αργιλούχα) και ειδικά στο έδαφος 3Β με το μεγαλύτερο ποσοστό οργανικής ουσίας. To atrazine ήταν το ζιζανιοκτόνο που μετρήθηκε στα νερά σε υψηλότερες σχετικά συγκεντρώσεις από τα υπόλοιπα (από 0,06 έως 4% της ποσότητας που ενσωματώθηκε στο έδαφος) γιατί όπως είναι γνωστό σε υψηλά pH δεν συγκροτείται εύκολα στα κολλοειδή του εδάφους. Στο τέλος του πειράματος το atrazine παρέμεινε στο έδαφος του Αλμυρού σε ποσοστό 2,6 και 2,1 % της ποσότητας που ενσωματώθηκε στην περίπτωση κανονικής και διπλάσιας δόσης, αντίστοιχα και στα εδάφη 3Α και 3Β της Κάρλας σε ποσοστό 17,4 και 26,7 %, αντίστοιχα. To terbuthylazine είχε ανάλογη συμπεριφορά με εκείνη του atrazine αλλά ήταν μικρότερες οι συγκεντρώσεις που μετρήθηκαν στα νερά που κατέκλυσαν τα εδάφη του Αλμυρού. To terbuthylazine ήταν το ζιζανιοκτόνο που έμεινε στο τέλος του πειράματος σε μεγαλύτερο ποσοστό απ όλα τα ζιζανιοκτόνα τόσο στα εδάφη της Κάρλας (28,9 και 40,4 % της ποσότητας που ενσωματώθηκε στα εδάφη 3Α και 3Β, αντίστοιχα) όσο και του Αλμυρού (5,3 και 4,9 % για τα εδάφη με την κανονική και τη διπλάσια δόση, αντίστοιχα). Οι τρεις Δινιτροανιλίνες (ethalfluralin, pendimethalin, trifluralin) μετρήθηκαν στα νερά σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις που δεν ξεπέρασαν τα 4,2 pg/L και ποσοστό 0,04% της ποσότητας που ενσωματώθηκε στο έδαφος. Στα εδάφη στο τέλος του πειραματισμού είχε αποδομηθεί το μεγαλύτερο μέρος τους. Το ethalfluralin (με μέγιστο το 3,1% της ενσωματούμενης συγκέντρωσης στο έδαφος 3B της Κάρλας) μάλιστα μετρήθηκε σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις από τα pendimethalin (με μέγιστο 14,3 % στο έδαφος 3Β) και trifluralin (με μέγιστο 10,6% της ενσωματούμενης συγκέντρωσης στο έδαφος 3Β). Η διαφορά ήταν εμφανέστερη στο έδαφος 3Β της Κάρλας με το μεγαλύτερο ποσοστό οργανικής ουσίας. To alachlor ανιχνεύτηκε στα νερά σε σχετικά μικρές συγκεντρώσεις (όχι πάνω από 137pg/L, με ποσοστό που δεν ξεπερνούσε το 0,35 % της ποσότητας που ενσωματώθηκε) ενδεχόμενα λόγω της ισχυρής προσρόφησής του στα εδαφικά κολλοειδή. Αποδομήθηκε γρήγορα στο νερό και σε συνδυασμό με την αραίωση που συνέβη μετρήθηκε σε ακόμη μικρότερες συγκεντρώσεις τις τελευταίες ημέρες (κάποιες φορές κάτω και από 1 pg/L). Στο τέλος του πειραματισμού μετρήθηκε σε χαμηλές συγκεντρώσεις στο έδαφος (2,1 και 3,8 % της ποσότητας που ενσωματώθηκε στα δύο εδάφη της Κάρλας) λόγω της μικρής ημιζωής του. To rietolachlor μετρήθηκε σε σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις στα νερά (από 0,14 έως 2,3 % της ποσότητας που ενσωματώθηκε στο έδαφος) μάλλον εξαιτίας της μέτριας προσρόφησης και της υψηλής υδατοδιαλυτότητάς του. Στο τέλος του πειράματος το πίθίοίθοόΐοτ στο έδαφος του Αλμυρού, αν και βρέθηκε σε χαμηλές συγκεντρώσεις (σε ποσοστό 4,5 και 4,6 % για την κανονική και τη διπλάσια δόση ΦΠ, αντίστοιχα), ήταν από τις υψηλότερες σε σύγκριση με τα υπόλοιπα ζιζανιοκτόνα. Στα εδάφη της Κάρλας παρέμεινε σε ποσοστό 13,2 και 19,1 % αντίστοιχα.