Επίδραση της χρήσης του υπολογιστή στη συμπεριφορά και τη σχολική επίδοση παιδιών με συμπτώματα διάσπασης προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα

Abstract

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της επίδρασης που μπορεί να ασκήσει η χρήση του υπολογιστή ως μαθησιακό εργαλείο στη συμπεριφορά και τη σχολική επίδοση παιδιών τα οποία εκδηλώνουν προβλήματα προσοχής ή/και υπερκινητικότητα/ παρορμητικότητα. Τα άτομα στα οποία απαντώνται τα παραπάνω συμπτώματα ενδέχεται να εκδηλώσουν το σύνδρομο της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ/Υ), το οποίο διαπιστώνεται κλινικά. Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής συμμετείχαν παιδιά που εμφανίζουν μόνο συμπτώματα της διαταραχής αυτής, καθώς στα άτομα αυτά δεν έχει γίνει διάγνωση του συνδρόμου ΔΕΠ/Υ. Από τη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας διαπιστώθηκε ότι ένας περιορισμένος αριθμός ερευνών μελέτησαν το ζήτημα της επίδρασης της χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου διδασκαλίας και μάθησης σε παιδιά με παρόμοια προβλήματα, γεγονός που ώθησε στη διερεύνηση του θέματος μέσα σε συνθήκες διδασκαλίας και μάθησης. Η παρούσα διατριβή επιχειρεί μια συστηματική και σε βάθος διερεύνηση της επίδρασης της εκπαιδευτικής χρήσης του υπολογιστή στη συμπεριφορά και τη σχολική επίδοση παιδιών τα οποία εκδηλώνουν συμπτώματα ΔΕΠ/Υ. Για τη μελέτη αναπτύχθηκε μια νέα μεθοδολογία η οποία συνίσταται στη χρήση ποικίλων ειδικών μεθοδολογικών εργαλείων (ψυχομετρικές δοκιμασίες ελέγχου, φόρμες παρατήρησης της συμπεριφοράς των παιδιών, ερωτηματολόγια, κ.ά.). Η έρευνα διεξήχθη σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση, ο εντοπισμός των παιδιών με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ έγινε με ειδικές ψυχομετρικές δοκιμασίες ελέγχου (ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσαν οι εκπαιδευτικοί για όλους/ες τους/ις μαθητές/ριές τους). Μετά τον εντοπισμό του δείγματος, δύο ομάδες παιδιών (με και χωρίς συμπτώματα ΔΕΠ/Υ) εργάστηκαν στον υπολογιστή σε εξωσχολικό (εργαστηριακό) περιβάλλον, σε ποικίλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες και με δύο μεθόδους. Ειδικότερα, ένας αριθμός παιδιών με στοιχεία ΔΕΠ/Υ εργάστηκαν ατομικά στον υπολογιστή, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά με στοιχεία ΔΕΠ/Υ συνεργάστηκαν στον υπολογιστή με δεύτερο άτομο χωρίς παρόμοια συμπτώματα. Με βάση τα αποτελέσματα της φάσης αυτής της έρευνας, προέκυψαν ορισμένα νέα ερωτήματα, τα οποία μελετώνται στη δεύτερη φάση της έρευνας. Στη δεύτερη αυτή ερευνητική φάση, μετά τον εντοπισμό ενός μεγαλύτερου δείγματος παιδιών με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ με την ίδια μέθοδο, δημιουργήθηκαν περισσότερες ομάδες παιδιών με και χωρίς συμπτώματα ΔΕΠ/Υ, που εργάστηκαν σε σχολικό περιβάλλον. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι πολύ ενθαρρυντικά αναφορικά με την επίδραση που μπορεί να ασκήσει η χρήση του υπολογιστή στη συμπεριφορά παιδιών με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ κατά τη μαθησιακή διαδικασία. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών λογισμικών που χρησιμοποιούν τα παιδιά φάνηκαν να επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους κατά την εργασία τους στο υπολογιστή (π.χ. διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά με στοιχεία ΔΕΠ/Υ δυσκολεύονται σημαντικά να διαβάσουν εκτενή κείμενα ή παρακολουθήσουν ταινίες βίντεο μεγάλης διάρκειας στο υπολογιστή). Επίσης, προέκυψαν σημαντικά στοιχεία που αφορά στο κατά πόσο θα πρέπει ή όχι τα παιδιά με στοιχεία ΔΕΠ/Υ να εργάζονται ατομικά στον υπολογιστή ή να συνεργάζονται με δεύτερο άτομο. Όσον αφορά στην επίδραση της χρήσης του υπολογιστή στη σχολική επίδοση των παιδιών, δεν υπήρξαν σημαντικά αποτελέσματα, πιθανώς λόγω της περιορισμένης χρονικής διάρκειας της έρευνας. Η παρούσα διατριβή επέτρεψε τη διατύπωση ορισμένων βασικών αρχών, οι οποίες διέπουν μια επιτυχημένη διαδικασία διδασκαλίας και μάθησης με υπολογιστή που απευθύνεται σε παιδιά με προβλήματα ΔΕΠ/Υ. Επέτρεψε επίσης τη διαμόρφωση προτάσεων για τη σχεδίαση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με τη χρήση συγκεκριμένων εκπαιδευτικών λογισμικών, τις οποίες μπορούν να αναπτύσσουν οι εκπαιδευτικοί προκειμένου να διδάσκουν με υπολογιστή στην τάξη τους, όταν έχουν μαθητές/ριες με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ. Επίσης, τα δεδομένα της έρευνας επέτρεψαν τον προσδιορισμό μιας σειράς κατευθύνσεων για τη σχεδίαση εκπαιδευτικού λογισμικού, με στόχο την παραγωγή περιβαλλόντων τα οποία να μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά από μαθητές/ριες με προβλήματα ΔΕΠ/Υ.