Ορολογικός ομαδικός έλεγχος για την κοιλιοκάκη στον ενήλικα πληθυσμό της Θεσσαλίας

Abstract

Η κοιλιοκάκη είναι μια ανοσο-μεσολαβούμενη εντεροπάθεια που αναπτύσσεται, επί συγκεκριμένου γενετικού υποστρώματος, μετά από την κατανάλωση της γλουτένης των σιτηρών. Χαρακτηρίζεται από δυσαπορρόφηση θρεπτικών ουσιών από το λεπτό έντερο, βελτιώνεται κλινικά και ιστολογικά μετά από δίαιτα ελεύθερη γλουτένης και υποτροπιάζει όταν η γλουτένη επανεισάγεται. Τα τελευταία χρόνια, μελέτες από διάφορες χώρες έχουν δείξει ότ ι η κοιλιοκάκη αφορά όλες τις ηλικίες και όχι μόνο την παιδική, εμφανίζει πολυπλοκότερη κλινική εικόνα και είναι συχνότερη απ'ότι πιστεύαμε παλιότερα, ενώ έχουν αναπτυχθεί και νέες ορολογικές δοκιμασίες που κάνουν δυνατή την εφαρμογή προγραμμάτων ομαδικού ελέγχου για την κοιλιοκάκη. Σκοπός της παρούσας μελέτης, ήταν η διενέργεια ενός ορολογικού ομαδικού ελέγχου για την κοιλιοκάκη στον ενήλικα πληθυσμό της Θεσσαλίας, χρησιμοποιώντας έναν αλγόριθμο διερεύνησης που πρόσφατα έχει προταθεί και μια καινούργια ορολογική δοκιμασία, αυτήν της ανίχνευσης των αντισωμάτων έναντι της tTG. Το υλικό της μελέτης αποτέλεσαν 2.230 άτομα ( 1.226 γυναίκες: 1.004 άνδρες, μέση ηλικία 46 έτη και εύρος ηλικιών 18-80 έτη), που επιλέχθηκαν από το γενικό ενήλικα θεσσαλικό πληθυσμό με συστηματική τυχαία δειγματοληψία. Στον ορό όλων των ατόμων εμετρείτο με ανοσονεφελομετρία η IgA, με σκοπό τον εντοπισμό ατόμων με εκλεκτική IgA-ανεπάρκεια. Επί φυσιολογικής IgA, ακολουθούσε προσδιορισμός των IgA και IgG αντισωμάτων έναντι κακαθαρμένης ιστικής τρανσγλουταμινάσης από ανθρώπινα ερυθροκύτταρα (αντι-htTG), με ενζυμική ανοσοπροσροφητική μέθοδο προσδιορισμού [enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA)]. Στα IgA ή/και IgG αντι-htTG (+) δείγματα προσδιορίζονταν τα έναντι ενδομυϊου IgA αντισώματα (EmA) με έμμεσο ανοσοφθορισμό. Επί εκλεκτικής IgA-ανεπάρκειας, γίνονταν ανίχνευση των IgG αντισωμάτων έναντι γλοιαδίνης (AGA) και ιστικής τρανσγλουταμινάσης (αντι-htTG). Στα παραπάνω IgA EmA(+) ή IgG AGA(+) άτομα, προτείνονταν, στη συνέχεια, βιοψία λεπτού εντέρου και ΗΕΑγονιδιακή τυποποίηση. Δεν εντοπίστηκαν άτομα με εκλεκτική IgA ανεπάρκεια. Βιοψία λεπτού εντέρου προτάθηκε στα 4 άτομα που βρέθηκαν να είναι θετικά για τα αντισώματα EmA, τα οποία την αποδέχθηκαν και η οποία σε όλες τις περιπτώσεις, απέδειξε την παρουσία κοιλιοκάκης. Κατόπιν τούτου, η συχνότητα της νόσου στον πληθυσμό που ελέγχθηκε, ανέρχεται σε 1:558, ή 0,18%,ή 1,8 προς 1.000 . Τα άτομα που βρέθηκαν πάσχοντα (2 άνδρες και 2 γυναίκες), είχαν ηλικία 18, 20, 26 και 35. Τα δύο από τα άτομα που ανιχνεύθηκαν ήταν κατά τη στιγμή του ελέγχου κλινικά υγιή και τα άλλα δύο εμφάνιζαν αμβληχρά συμπτώματα της νόσου τα οποία και υποχώρησαν μετά τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Και τα τέσσερα άτομα είχαν απλότυπο HLA-DQ2, ο οποίος κλασσικά σχετίζεται με τη νόσο. Συμπερασματικά, η πρώτη αυτή μελέτη ορολογικού ομαδικού ελέγχου για την κοιλιοκάκη στον Ελλαδικό χώρο, επέδειξε μια συχνότητα της νόσου μεταξύ των χαμηλότερων της Ευρώπης που πιθανότατα δικαιολογείται από τη γεωγραφική θέση της χώρας μας στο νοτιότερο άκρο της Ευρώπης. Τα περιστατικά κοιλιοκάκης που ανιχνεύθηκε θα είχαν παραμείνει αδιάγνωστα χωρίς έναν ομαδικό έλεγχο καθώς ανήκαν είτε στην άτυπη είτε στην σιωπηλή μορφή της νόσου. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε με τον προσδιορισμό των αντισωμάτων tTG ως πρώτο βήμα ελέγχου και την HLA γονιδιακή τυποποίηση ως δοκιμασίας ενίσχυσης της διάγνωσης μαζί με την βιοψία, φαίνεται να είναι πολύ χρήσιμη και αποτελεσματική είτε σε πληθυσμιακούς ομαδικούς ελέγχους, είτε σε διερεύνηση της νόσου σε ειδικές ομάδες ή συγκεκριμένους ασθενείς. Ο ρόλος των γιατρών της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην ανίχνευση των περιστατικών κοιλιοκάκης, μεταξύ των ασθενών με συμπτώματα και/ή καταστάσεις που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη, είναι αποφασιστικός καθώς ακόμη δεν έχει καθοριστεί η ανάγκη ομαδικών πληθυσμιακών ελέγχων για τη νόσο.