Η αυτοοργάνωση και το εθιμικό δίκαιο ως συνιστώσες παραγωγής του οικιστικού χώρου : το παράδειγμα των Κυκλάδων υπό την Οθωμανική κατοχή

Abstract

Κάθε κοινωνία παράγει τον λειτουργικά οργανωμένο οικιστικό της χώρο, ο οποίος εκτός από τις γεωγραφικές δεσμεύσεις του φυσικού χώρου περιέχει και τους κοινωνικούς περιορισμούς, υπό τους οποίους ούτως ή άλλως λειτουργεί. Πιο συγκεκριμένα ο οικιστικός χώρος προκύπτει ως η διαλεκτική σύζευξη δυο δομών. Η μια αντικατοπτρίζει την κυρίαρχη ιδεολογία της κοινωνίας για τις λειτουργίες της και επιβάλλεται άνωθεν [top-down] με θεσμικές διεργασίες, ενώ η δεύτερη παράγεται εθιμικά από τη βάση της κοινωνίας [bottom-up] και έχει ως στοιχεία τις αχωρικές (π.χ. εμπόριο) και τις χωρικές (αγοραπωλησίες ακινήτων) οικονομικές δραστηριότητες. Οι δυο δομές συνυπάρχουν πάντοτε, σε διαφορετικό βαθμό η καθεμιά. Αναδεικνύοντας τον «ιστορικό» οικισμό των Κυκλάδων ως απόκεντρο χώρο, δηλ. εκτός σφαίρας του οθωμανικού ελέγχου, φαίνεται να επικρατεί εκεί η δεύτερη δομή. Επιχειρείται λοιπόν η μελέτη του μηχανισμού παραγωγής αυτού του οικιστικού χώρου και η ερμηνεία, προκειμένου να γίνουν εμφανείς οι σχέσεις αιτιατού-αιτίας, δηλαδή των χωρικών ιχνών με την κοινωνική δομή.