Συγκριτική παρακολούθηση των υπολειμμάτων επιλεγμένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε υπαίθρια και υπό κάλυψη υδροπονική καλλιέργεια τομάτας

Abstract

Σκοπός της μελέτης ήταν η συγκριτική παρακολούθηση της υποβάθμισης των υπολειμμάτων επιλεγμένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων (procymidone, heptenophos και pyrimethanil) σε υδροπονική και υπαίθρια καλλιέργεια τομάτας, καθώς και η παρακολούθηση της πορείας των υπολειμμάτων στο θρεπτικό διάλυμα της υδροπονικής καλλιέργειας Το πείραμα πραγματοποιήθηκε στο θερμοκήπιο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Βελεστίνο, τους μήνες Μάρτιο-Ιούλιο 2004 και για το κάθε φυτοπροστατευτικό προϊόν (pyrimethanil, heptenophos, procymidone), έγιναν δυο συνεχόμενες εφαρμογές. Στην υδροπονική καλλιέργεια διενεργήθηκαν ψεκασμοί τόσο σε καλυμμένες (με αλουμινόχαρτο) όσο και σε ακάλυπτες γλάστρες, προκειμένου να διαπιστωθεί η οδός εισροής παρουσία υπολειμμάτων στο θρεπτικό υγρό. Η παρακολούθηση της πορείας των επιλεγμένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων πραγματοποιήθηκε με έλεγχο των υπολειμμάτων τους σε δείγματα καρπών τομάτας και θρεπτικού διαλύματος που παίρνονταν σε τακτά χρονικά διαστήματα μετά την εφαρμογή. Για τον προσδιορισμό των υπολειμμάτων χρησιμοποιήθηκε σύστημα αέριας χρωματογραφίας με ανιχνευτή αζώτου φωσφόρου (GC -NPD). Μετά από δοκιμές επιλέχθηκε και εφαρμόστηκε εκχύλιση των δειγμάτων τομάτας με ακετόνη- διχλωρομεθάνιο-πετρελαϊκό αιθέρα. Η ορθότητα και η ακρίβεια της μεθόδου ελέγχθηκαν και βρέθηκαν 87-101% και για τα τρία μόρια, τιμές ικανοποιητικές για τις αναλύσεις υπολειμμάτων. Σαν όρια προσδιορισμού της μεθόδου, θεωρήθηκαν τα 0,02mg/kg για το heptenophos, 0,05mg/kg για το pyrimethanil και 0,10mg/kg για το procymidone. Στα δείγματα θρεπτικού υγρού εφαρμόστηκε η τεχνική της εκχύλισης στερεάς φάσης. Η ορθότητα και η ακρίβεια της μεθόδου ανάλυσης του θρεπτικού διαλύματος ελέγχθηκαν και βρέθηκαν 86-102%. Σαν όρια προσδιορισμού της μεθόδου, θεωρήθηκαν τα 0,10mg/kg για το heptenophos, 0,5mg/kg για το pyrimethanil και 10mg/kg για το procymidone. Οι συγκεντρώσεις των υπολειμμάτων του procymidone, τόσο στην υπαίθρια όσο και στην υδροπονική καλλιέργεια τομάτας βρέθηκαν κάτω από την τιμή του Ανώτατου Επιτρεπτού Ορίου (MRL), που είναι 2 mg/Kg ακόμη και μετά από δυο συνεχόμενους ψεκασμούς. Οι συγκεντρώσεις των υπολειμμάτων του procymidone, τις πρώτες ακόμη μέρες (3) από τη συλλογή, βρέθηκαν να κυμαίνονται μεταξύ 0,68-0.89 mg/Kg και 1,12 - 1,35 mg/Kg, για τον 1° και 2° ψεκασμό αντιστοίχως. Τα υπολείμματα του procymidone μειώνονται σχετικά αργά και στις δύο καλλιέργειες, χωρίς να παρατηρούνται διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο καλλιεργειών. Στις 7 ημέρες από τον 1° ψεκασμό βρέθηκε το 90-92 % της αρχικής συγκέντρωσης, ενώ στις 7 ημέρες από τον 2° ψεκασμό βρέθηκε το 84-87% της αρχικής συγκέντρωσης. Όπως φαίνεται από τις τιμές των συγκεντρώσεων στα δείγματα που είχαν δεχθεί δύο συνεχόμενους ψεκασμούς και λαμβανομένου υπόψη της εμμονής του φυτοπροστατευτικού προϊόντος ενδέχεται, μετά από 3 ή 4 συνεχόμενους ψεκασμούς της καλλιέργειας, να ξεπεραστεί η τιμή του MRL. Όσον αφορά τα επίπεδα των υπολειμμάτων του pyrimethanil στο χρονικό διάστημα των τριών ημερών μετά την εφαρμογή, που προτείνεται σαν το χρονικό διάστημα από την τελευταία εφαρμογή προ της συγκομιδής (ΡΗΙ), βρέθηκε να κυμαίνονται από 0,58 έως 0,65 mg/kg μετά την 1η εφαρμογή και από 0,85 έως 0,91 mg/kg μετά τη δεύτερη εφαρμογή, τιμές που είναι χαμηλότερες της τιμής MRL, που είναι 1,0 mg/kg για την Αυστραλία και 2,0 mg/kg για την Ιταλία. Επίσης οι χρόνοι ημιζωής του pyrimethanil, όπως υπολογίστηκαν από τις καμπύλες υποβάθμισής του, κυμαίνονται από 3,7 έως 4,1 ημέρες και δεν διαφέρουν περισσότερο από 10% μεταξύ τους για κάθε περίπτωση ούτε όσον αφορά τις καλλιέργειας (υπαίθρια και υδροπονική υπο κάλυψη) ούτε όσον αφορά τον αριθμό των εφαρμογών του μυκητοκτόνου (1η και 2η εφαρμογή). Τα υπολείμματα του heptenephos στις τομάτες μειώνονται ταχύτατα έτσι ώστε να παραμένει μόνο το 20% περίπου των αρχικών συγκεντρώσεων μία ημέρα μετά την εφαρμογή του. Όσον αφορά την παρουσία των παρασιτοκτόνων στο θρεπτικό διάλυμα της υδροπονικής καλλιέργειας οι υψηλότερες συγκεντρώσεις (από 20 έως 76 pg/L) παρατηρήθηκαν στο διάλυμα απορροής του πρώτου ποτίσματος, που ακολουθούσε μετά το ψεκασμό της καλλιέργειας. Τα υπολείμματα του procymidone και pyrimethanil στο θρεπτικό υγρό παρέμεναν σε επίπεδα > 10pg/L σχεδόν για όλο το χρονικό διάστημα της μελέτης (δύο εβδομάδες), ενώ αυτά του heptenephos μειώνονταν ταχύτατα. Επίσης παρατηρήθηκε ότι η εισροή των υπολειμμάτων στο θρεπτικό διάλυμα γίνεται με την απορροή του ψεκαστικού υγρού από το φυτό προς το φυτοδοχείο και ακολούθως δια μέσου του υποστρώματος στο θρεπτικό διάλυμα απορροής. Για το λόγο αυτό επισημαίνεται η ανάγκη περαιτέρω έρευνας για τη συμπεριφορά και την πορεία των υπολειμμάτων στο θρεπτικό υγρό και η ανάγκη διαχείρισης του θρεπτικού υγρού και όχι άμεσης απόρριψης του στο περιβάλλον.