Μελέτη της ηλικίας και αύξησης του μπακαλιάρου (Merluccius merluccius) στο Θερμαϊκό κόλπο

Abstract

Η μεγάλη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, σε συνδυασμό με το σύγχρονο τρόπο διατροφής, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη συνεχής αύξησης της παραγωγής των αλιευμάτων. Η παγκόσμια, όμως, αλιευτική παραγωγή μετά την αλματώδη αύξηση που είχε τις δεκαετίες 1960-1990, δείχνει να είναι σε ύφεση, αδυνατώντας να καλύψει τις ανάγκες της αγοράς. Για την επίλυση του προβλήματος είναι επιτακτική η αύξηση της γνώσης των βιολογικών χαρακτηριστικών των αλιευμάτων, τόσο για την επίτευξη της ορθολογικότερης αλιευτικής τους διαχείρισης, όσο και για την ύπαρξη γνώσης, που θα αποτελεί αρωγό, σε κάθε προσπάθεια εκτροφής τους. Ο μπακαλιάρος (Merluccius merluccius Linnaeus, 1758) θεωρείται το πιο κοινό είδος στην αγορά αλιευμάτων. Στην Ελλάδα είναι το πρώτο είδος σε εκφορτώσεις από μηχανότρατες και αποτελεί κύριο αλίευμα των παράκτιων ψαράδων. Ο Θερμαϊκός Κόλπος αποτελεί μεγάλο αλιευτικό πεδίο για το συγκεκριμένο είδος, καθώς αλιεύεται και από τράτες βυθού αλλά και από στατικά δίχτυα. Η παρούσα εργασία, που πραγματοποιήθηκε από τον Οκτώβριο 2006 έως τον Νοέμβριο 2007, ασχολείται με τις σχέσεις αύξησης (μήκος - βάρος - ηλικία) σε αλιεύματα που συλλέχθηκαν στο Θερμαϊκό κόλπο και συγκρίνονται τα αποτελέσματα κατά φύλο, εποχή, βάθος αλιείας, και αλιευτικό εργαλείο, με σκοπό την διερεύνηση του ρόλου των παραπάνω παραγόντων στις σχέσεις αύξησης. Στόχος ήταν να συγκριθούν δύο συνεχόμενες περιοχές αλιείας, ο εσωτερικός Θερμαϊκός (βόρειο τμήμα) με βάθος αλιείας 25-35 m [περιοχή (Α), όπου απαγορεύεται η αλιεία με τράτα βυθού], με τον εξωτερικό Θερμαϊκό (νότιο τμήμα) (στο οποίο επιτρέπεται η αλιεία με τράτα βυθού). Οι περιοχές χωρίζονται, από τη νοητή ευθεία που ενώνει το ακρωτήριο Επανωμής με το ακρωτήριο Αθερίδας (Πιερία). Τα αποτελέσματα έδειξαν εμφανή διαφορά στα δείγματα που προέρχονται από το εξωτερικό (νότιο) τμήμα του κόλπου, μεταξύ των ατόμων που προέρχονταν από τα μικρά βάθη (36-70 m) και των ατόμων που προέρχονταν από τα βαθύτερα τμήματα (>70 m), οπότε θεωρήθηκε σκόπιμο η περιοχή να χωριστεί σε δύο επιμέρους υποπεριοχές [περιοχή (Β) και περιοχή (Γ)] ανάλογα με το βάθος. Η συλλογή των δειγμάτων, στο εσωτερικό (βόρειο) τμήμα, έγινε από παράκτιο αλιευτικό σκάφος που αλίευε με στατικά δίχτυα απλάδια (Οκτώβριος 2006 έως Νοέμβριος 2007), ενώ στο εξωτερικό (νότιο) τμήμα, έγινε από μηχανότρατα, κατά το διάστημα της νόμιμης αλιείας (Οκτώβριος 2006 έως Μάιος 2007). Για τη σχέση μήκους - βάρους, μετρήθηκε το ολικό μήκος (L) και το ολικό βάρος (W) από συνολικό δείγμα 474 ατόμων τα οποία κάλυπταν τις προϋποθέσεις που ορίζονται από τη βιβλιογραφία. Η σχέση αυτή στα ψάρια, εκφράζεται από την εκθετική εξίσωση W=aLb. Η σύγκριση μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ατόμων, έδειξε ισομετρική αύξηση (6=3) και στα δύο φύλα καθώς και ταύτιση μεταξύ τους, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα συνολικής αξιολόγησης των δειγμάτων χωρίς την ανάγκη διαχωρισμού τους ανά φύλο. Η αύξηση για την περιοχή (Α) ήταν σταθερά θετική αλλομετρική (b = 3,3130 έως 3,4099) και (α = 0,0021 έως 0,0029), όπως επίσης και για την περιοχή (Β), αλλά με χαμηλότερες τιμές b (= 3,0964 έως 3,3034) και υψηλότερες, αντίστοιχα, τιμές α (= 0,0027 έως 0,005). Τέλος, η περιοχή (Γ) εμφάνισε συνεχώς αρνητική αλλομετρική αύξηση (b = 2,8218 έως 2,973) και (α = 0,0078 έως 0,01430). Από τους προς εξέταση παράγοντες, που διαμορφώνουν τις τιμές α και b, το βάθος και η αλιευτική δραστηριότητα (πίεση) έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς με την αύξηση τους έχουμε αύξηση της τιμής α και αντίστοιχη μείωση της τιμής b. Η εποχή συμβάλει επίσης στη διαμόρφωση των τιμών α και b αλλά με μικρότερη συμμετοχή από τους δύο προηγούμενους παράγοντες, ενώ τέλος το φύλο των ψαριών δεν φαίνεται να αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για το συγκεκριμένο αλίευμα. Από τις τιμές των παραμέτρων της σχέσης μήκους - βάρους, εκτιμήθηκε ο βαθμός ευρωστίας, που είχαν τα ψάρια σε κάθε περιοχή ανά εποχή χρησιμοποιώντας το δείκτη ευρωστίας του Fulton Κη = 100 (W/L3). Η μέση τιμή ευρωστίας για τα θηλυκά ήταν 0,7295, ενώ τα αρσενικά προέκυψαν λιγότερο εύρωστα με μέση τιμή 0,6827. Από τις περιοχές αλιείας, προέκυψαν πιο εύρωστα ψάρια στην περιοχή (Α) με μέση τιμή Κη ανά εποχή που κυμάνθηκε από 0,7193 έως 0,8242 και (Γ) με μέση τιμή Κη ανά εποχή που κυμάνθηκε από 0,7123 έως 0,7984, και λιγότερα εύρωστα στη περιοχή (Β) με μέση τιμή Κη ανά εποχή που κυμάνθηκε από 0,6907 έως 0,7783. Στη διαμόρφωση του δείκτη ευρωστίας τον καθοριστικότερο ρόλο φαίνεται να έχει η αλιευτική πίεση που ασκείται στη περιοχή καθώς η αύξηση της, επιφέρει πτώση των τιμών ευρωστίας στο συγκεκριμένο αλίευμα. Η ηλικία, εκτιμήθηκε από τους ωτόλιθους, που αφαιρέθηκαν από 76 ψάρια. Τα παρατηρηθέντα μέσα μήκη ανά ηλικία, που προέκυψαν ήταν L\ = 14 cm, Ζ,2= 25,9 cm, Li = 32,8 cm και L4 - 38 cm. Ακολουθούν πολύ ικανοποιητικά τη εξίσωση Von Bertalanffy L, = LrfJ * (l-e('K(t't0>), η επίλυση της οποίας έδωσε τις τιμές L, = 46,322 cm, Κ = 0,408 yr'1 και to =0,19 yr. Με δεδομένο ότι μια εργασία από μόνη της δεν αρκεί για την διεξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων και λαμβάνοντας υπόψη και προγενέστερες εργασίες, που έγιναν στην ίδια περιοχή αλλά και σε παρόμοιες ως προς τα χαρακτηριστικά τους περιοχές, είναι εμφανές ότι ο υψηλός ρυθμός αύξησης και το χαμηλό ασύμπτωτο μήκος προδίδουν ένα υπεραλιευμένο, στην περιοχή, είδος, με υψηλές όμως, προοπτικές ως προς την εκτροφή του.