Η εργασιακή θεωρία της αξίας και η κριτική της πολιτικής οικονομίας

Abstract

Η ανάλυση της Εργασιακής Θεωρίας της Αξίας και της κριτικής που ασκήθηκε από το Μαρξ μπορεί να λάβει μεγάλη έκταση. Ωστόσο στα περιορισμένα περιθώρια μιας εργασίας, εξετάζουμε τη θεωρία αυτή όπως «γεννήθηκε» από το Σμιθ και όπως διορθώθηκε από τον Ρικάρντο. Αυτή η θεωρία χρησιμοποιήθηκε από το Μαρξ ως όχημα επίθεσης κατά του καπιταλιστικού συστήματος οργάνωσης της παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα ο Σμίθ κυριαρχούμενος από απόψεις περί προώθησης του κοινωνικού συμφέροντος μέσο της επιδίωξης του ατομικού την συμβολή στην παραγωγικότητα του καταμερισμού των έργων. Η αξία των αγαθών διακρίνεται σε αξία χρήσης και αξία ανταλλαγής προβάλλοντας το παράδειγμα με το διαμάντι και το νερό, παραβλέποντας όμως τη σχετική στενότητα ενός αγαθού. Ως πηγή και παράλληλα μέτρο της αξίας εκλαμβάνεται αντίστοιχα η ποσότητα της εργασίας που αγοράζει ένα αγαθό και η ποσότητα της εργασίας που δαπανάται για την παραγωγή ενός αγαθού. Η αναζήτηση ενός αμετάβλητου μέτρου τον οδήγησε σε μεθοδολογικά λανθασμένα μονοπάτια και τελικά στην καταφυγή σε μια θεωρία του κόστους παραγωγής, σύμφωνα με την οποία οι άξιες των Αγάθων καθορίζονται από τα εισοδήματα των τριών τάξεων, των εργατών, των γαιοκτημόνων και των κεφαλαιούχων. Ο Ρικάρντο μετά από πενήντα χρόνια έχοντας ως βάση την θεωρία που διατυπώθηκε από τον Σμιθ αναπτύσσει την Εργασιακή Θεωρία της Αξίας στο σύγγραμμα του Αρχές της Πολιτικής Οικονομίας και Φορολογίας. Καταφέρνει να επιλύσει μερικά από τα προβλήματα που άφησε άλυτα η θεωρία του Σμιθ με σημαντικότερο αυτό της σύγκρουσης της αγοραζόμενης με την δαπανωμενη εργασία. Η κριτική που άσκησε ο Μαρξ στους δυο προηγούμενους οικονομολόγους και γενικότερα στον καπιταλισμό έχει αφετηρία την εκμετάλλευση του εργάτη από τον κεφαλαιοκράτη που είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ο δεύτερος έχει την αποκλειστικότητα των μέσων παραγωγής. Το κέρδος είναι «προϊόν» της απλήρωτης εργατικής δύναμης του εργάτη που χρησιμοποιεί ο κεφαλαιοκράτης για την παραγωγή των αγαθών. Αποτέλεσμα του ανταγωνισμού μεταξύ των καπιταλιστών είναι η χρησιμοποίηση συνεχώς υψηλότερου ποσοστού πάγιου προς μεταβλητού κεφαλαίου, η εξαθλίωση του προλεταριάτου και τέλος οι επαναλαμβανόμενες καπιταλιστικές κρίσεις.