Ο Οικονομικός ρόλος του κράτους στην κλασική πολιτική οικονομία

Abstract

Η μελέτη του οικονομικού ρόλου του κράτους στην Κλασική Πολιτική Οικονομία αποτελεί ταυτόχρονα αφετηρία για μελέτη του ίδιου του οικονομικού συστήματος των ημερών μας. Σκοπός του παρόντος είναι να αναδειχθούν οι απόψεις των οικονομολόγων της εποχής οι οποίες σφράγισαν την ιστορία της οικονομικής σκέψης όντας ουσιαστικά η πρώτη σχολή σκέψης η οποία ανέλυσε συστηματικά τον ρόλο του κράτους και συνεπαγόμενα της αγοράς μέσα στην κοινωνία. Αναπόφευκτα τα πρώτα βήματα της παρούσας μελέτης μας οδηγούν στον «πατέρα» -για πολλούς- της Οικονομικής σκέψης, τον Adam Smith ο οποίος επηρέασε όσο κανείς άλλος με τις απόψεις του την Οικονομική Επιστήμη. Η εξέταση της αγοράς ως κυρίαρχου μηχανισμού που καθορίζει τις τιμές, τους μισθούς, την απασχόληση και την οικονομική ζωή γενικότερα γίνεται αντικείμενο μελέτης με βάση κυρίως το έργο που τον καθιέρωσε, τον «Πλούτο των Εθνών» που εκδόθηκε το 1776. Ο Smith θέτει τις βάσεις της φιλελεύθερης οικονομικής σκέψης με την απουσία ιδιαίτερων μηχανισμών οι οποίοι να παίζουν ρυθμιστικό ρόλο στην οικονομία. Καταρχήν όχι αντίθετος με τις κρατικές παρεμβάσεις τις οριοθετεί και ορίζει παράλληλα το πεδίο κίνησης του κράτους εντός του οποίου δεν επηρεάζει δυσμενώς την κοινωνία. Ο Jeremy Bentham, όχι μόνο εμπνεύσθηκε από τον Smith αλλά ουσιαστικά συνέχισε το έργο του όσον αφορά στο ρόλο του κράτους. Θέτοντας ως υπέρτατο κοινωνικό στόχο την επίτευξη της «δυνατής ευτυχίας για το μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων» επεχείρησε να προσδιορίσει τους όρους ποσοτικής μέτρησης αυτής της ευτυχίας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου ο Bentham όρισε -για πρώτη φορά- ένα τεράστιο πεδίο κυβερνητικής δράσης η οποία ήταν η μόνη που μπορούσε να περιορίσει εξ' ονόματος του κοινωνικού συνόλου, τις εγωιστικές συμπεριφορές των ατόμων που επιδεινώνουν αντί να προάγουν τη συνολική ευτυχία. Ο David Ricardo από την πλευρά του αποτελεί σίγουρα τον -ανάμεσα στους Κλασικούς- μεγαλύτερο αρνητή οποιοσδήποτε κρατικής επέμβασης αφού τασσόταν υπέρ της απρόσκοπτης λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς. Και άλλοι όμως οικονομολόγοι της Κλασικής εποχής εξέφρασαν απόψεις πάνω στον οικονομικό ρόλο του κράτους αν και όχι στο βαθμό όσο οι προαναφερόμενοι. Ο John Stuart Mill, ήταν αναμφίβολα ο πιο ριζοσπάστης από τους Κλασικούς. Στη βάση της πολιτικής του προβληματικής υπήρχε το σχέδιο της μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων και η ανησυχία για το μέλλον των εργαζόμενων τάξεων. Γι αυτό και οι απόψεις του συγκλίνουν αρκετά σε αυτές των ουτοπικών σοσιαλιστών.