Η παιδαγωγική του χώρου : σχολική αρχιτεκτονική

Abstract

Ο άνθρωπος αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον ταυτόχρονα υλικό και κοινωνικό. Έτσι, προσεγγίζει τη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και προσωπικότητας ως διαδικασίες που δομούνται πάνω σε μια βάση υλικού χώρου. Η εν λόγω εργασία έχει σκοπό να αναλύσει τον «χώρο» στον οποίο λαμβάνει χώρα η εκπαίδευση. Ο σχολικός χώρος, όπως και κάθε χώρος, είναι δισυπόστατος, με γεωμετρική και ανθρώπινη ποιότητα. Η γεωμετρική υπόσταση του χώρου καθορίζει, απλά, τα υλικά του χαρακτηριστικά, ενώ η ανθρωπογενής του ποιότητα εξηγεί την προέλευση, το σκοπό και τον τρόπο λειτουργίας του. Η σχέση του ανθρώπου με το χώρο συνδέεται με τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και των στάσεων του ατόμου ή της ομάδας και, γενικότερα, με την πολιτισμική και κοινωνική δυναμική που αναπτύσσεται στις διάφορες κατηγορίες ανθρώπινου περιβάλλοντος. Μέσα από αυτή τη βιβλιογραφική και παράλληλα στατιστική έρευνα ο καθένας θα πάρει μια γενική εικόνα για τη δομή του σχολικού χώρου και την οργάνωση του υπό το πρίσμα πολλών οπτικών (αισθητική, αρχιτεκτονική κλπ). Επιπρόσθετα, πρόκειται να παρακολουθήσει μια κοινή πορεία αλληλεξάρτησης μεταξύ χώρου-ατόμου-εκπαιδευτικής διαδικασίας, που θα αποκαλύψει την παιδαγωγική έννοια του χώρου. Αυτή η εργασία εφαρμόζει μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση του σχολικού χώρου, μελετώντας τον, αρχικά από θεωρητική άποψη, ως ένα πεδίο αλληλεπίδρασης ανάμεσα στο μαθητή και την εκπαίδευση, το οποίο μπορεί να διευκολύνει ή, αντίθετα, να επιβραδύνει την πορεία του παιδιού προς την ωρίμανση και τη γνώση. Στη συνέχεια, με βάση τη θεωρητική προσέγγιση, εξετάζονται οι σύγχρονες τάσεις για τη σχέση του παιδιού με το χώρο στο σχολείο, ώστε να διαπιστωθούν οι νέες προοπτικές που διαμορφώνονται στην πράξη. Στα ίδια πλαίσια εξετάζονται τα χαρακτηριστικά υλικά του χώρου και πιο συγκεκριμένα ο χώρος της σχολικής αίθουσας, αυλής και ο χώρος του ολοήμερου σχολείου. Κατόπιν, με την ίδια οπτική, και μέσα στα πλαίσια μιας συγκριτικής μελέτης χρόνων, αναλύεται η κατάσταση του σχολικού χώρου στην Ελλάδα και εντοπίζονται οι δυσλειτουργίες, που υπάρχουν και επιδρούν αρνητικά στις δυνατότητες για ανανέωση της εκπαίδευσης. Η διερεύνηση αυτή καταλήγει στην πρόταση για μια μεθοδολογία παρέμβασης στο σχολικό χώρο που αποσκοπεί στην αναβάθμιση του σχολικού περιβάλλοντος. Πρόκειται για τον "παιδαγωγικό ανασχεδιασμό του σχολικού χώρου", που στόχο έχει την εποικοδομητική σχέση υλικής και μη υλικής δομής του σχολικού περιβάλλοντος.